وضعیت صید ماهی سفید در آبهای جنوبی دریای خزر

✅وضعیت صید ماهی سفید در آبهای جنوبی دریای خزر
☜قسمت اول

دریای خزر بزرگترین دریاچه بسته جهان است كه در جنوب شرقی قاره اروپا با قاره آسیا هم مرز است. این دریا درواقع یك آبگیر لب شور بسته است كه شاخص آن انواع متعدد موجودات آبزی و گونه های متنوع و متفاوت ماهیان اقتصادی می باشد. ماهیان دریای خزر و حوزه آبریز آن مشتمل بر ۷۸ گونه و۴۹ زیر گونه می باشد كه كلا به ۱۷ خانواده مربوط می گردد. ماهیان استخوانی دریای خزر اكثرا جزو ذخایر ومنابع ساحلی محسوب شده و لذا از ذخایر بسیار بالایی برخوردار نمی باشند وبراحتی تحت تاثیر فشار صید و صیادی تغییرات ونوسانات شدیدی را نشان می دهند بر این اساس ماهی سفید نیز كه باارزش ترین گونه ماهیان استخوانی در این دریاست تحت تاثیر چنین فشارهایی می باشد ومی توان ادعا كرد در صورتیكه بازسازی ذخایر این ماهی در دستور كارشیلات قرار نمی گرفت چه بسا نسل آن با خطرنابودی مواجه می گردید. لذا دراین مقاله پس از ارائه توضیحاتی درباره خصوصیات ماهی سفید، به بررسی وضعیت و روند صید این گونه درآبهای جنوبی دریای خزر پرداخته شده است تا با استفاده از داده ها وآمارهای صید بتوان به الگوی مناسبی از بهره برداری ازاین گونه یا به عبارتی برداشت پایدار ازاین ذخیره با ارزش دست یافت.

ادامه دارد ... ☟☟

✅ماهی سفید
☜قسمت دوم

همانگونه كه ذكر گردید با ارزش ترین ماهی فلسدار استخوانی در این دریاچه ماهی سفید یا Rutilus frisii kutum (kamensky, ۱۹۰۱) می باشد.این ماهی به راسته كپور ماهی شكلان و خانواده كپور ماهیان تعلق دارد.
مرفولوژی :
باله پشتی این ماهی دارای ۳ شعاع غیر منشعب و ۹ شعاع منشعب و باله مخرجی دارای ۳شعاع غیر منشعب و۱۰ شعاع منشعب است. خط جانبی واجد ۵۳ الی ۶۲ عد د فلس می باشد. طول سر برابر یا كمی بزرگتراز عرض بدن وانتهای قسمت عقبی كیسه شنا تیز یا نوك دار است. حد اكثر سن ماهی سفید ۹ الی ۱۰ سال و حداكثر وزن آن به ۶ كیلوگرم می رسد.ماهی نر معمولا در سن۳ سالگی و در پاره ای موارد در ۲ سالگی به سن بلوغ می رسد. ماهی ماده در ۴ سالگی بالغ می شود. 
انتشار :
پراكندگی ماهی سفید در دریای خزر و دریای سیاه و دریای آزوف و رودخانه های اطراف آنهاست.
انتشار آن در دریای خزر: 
ماهی سفید عمد تا در حوزه جنوبی دریای خزر از رودخانه كورا واقع در ضلع غربی تا رودخانه اترك واقع در جنوب شرقی پراكنده است. در حوزه جنوبی دریای خزر ذخایر این ماهی در منطقه گیلان به مراتب بیشتر از منطقه مازندران است. ماهی سفید در حوزه شمالی ومیانی دریای خزر مشاهده نشده است ولی بندرت در حوزه ولگا و اورال و ترك بصورت انفرادی پیدا می شود. .
مهاجرت:
طبق مطالعات ((A.N.derzhavin دوواریته بیولوژیك ماهی سفید را می توان تشخیص داد: با این ترتیب كه ماهیان مهاجر به رودخانه ها به دسته بزرگ مهاجرین بهاره ومهاجرین پاییزه تقسیم می شوند.(رضوی ۱۳۷۴)مهاجرین پاییزه عمدتا در اواخر پاییز شروع به مهاجرت می نمایند این گروه معمولا به رودخانه هایی مهاجرت می كنند كه بسیار طویل بوده و دارای بستری با گیاهان آبی وغیر آبی فراوان باشند.
مهاجرین پاییزه كه غالبا Phitophile هستند به روی گیاهان آبزی تخمریزی می نمایند. در گذشته میزان ذخایر ماهی سفید مهاجر پاییزه چشمگیر بوده است. مهاجرین پاییزه پس از مهاجرت به محل های طبیعی تخمریزی و سپری نمودن زمستان در آن مناطق در اواخر زمستان واوایل بهار با گرم شدن آب تخمریزی نموده بلافاصله به دریا بر می گردند .مهاجرین بهاره كه ذخایرعمده دریای خزر را تشكیل می دهند عمدتا Litophile هستند. قسمت اعظم این ماهیان به رودخانه هایی مهاجرت می كنند كه دارای بستر سنگی وسنگلاخی می باشند. مهاجرین بهاره مهاجرت به رودخانه های حوزه جنوبی را در آغاز سیركولاسیون بهار شروع می كنند و با توجه به درجه حرارت و آب و هوای منطقه ابتدا به رودخانه های منطقه مازندران و سپس به رودخانه های منطقه گیلان وارد می شوند. مهاجرت این ماهیان در استان مازندران تا آخر فروردین و در استان گیلان تا آخر اردیبهشت ادامه می یابد.

ادامه دارد ...☟☟

✅ماهی سفید
☜قسمت سوم

♥مواد و روشها
جهت بررسی وضعیت و روند صید ماهی سفید ازآمارهای(خام) موجود در نرم افزارآمار صید آبهای شمال كه در اداره آمار واقتصاد صید اداره كل امور صید موجود می باشد، استفاده شده است. علاوه برآن روند آمار رسمی صید نیز، كه نهایتا و با درنظر گرفتن كل صید اعم از صید از دریا و صید از تالابها و همچنین صید غیر مجاز در كمیته علمی آمار صید جمع بندی شده است ، درنمودار نشان داده شده است. بررسی آمارها برای سالهای ۷۶ الی۸۳ صورت گرفته است. 
نتایج و بحث :
ـ بررسی نمودار میزان صید ماهی سفید توسط شركتهای تعاونی پره طی سالهای ۸۳-۷۶( به تفكیك استان) نشان می دهد كه میزان صید ماهی سفید دراستانهای گیلان، مازندران و گلستان به ترتیب در سالهای ۷۹ ،۸۲ و۸۰ بیشترین مقدار را دارا می باشد. همانطوركه در نمودار مشخص می باشد صید ماهی سفید تا سال ۱۳۸۰ در استان گیلان بیش از دو استان دیگر بوده است و بعد از آن، خصوصا در سال ۸۲، صید این گونه در استان مازندران افزایش یافته است.
بطور كلی بنظرمی رسد منطقه گیلان برای ماهی سفید دارای جاذبه های بیشتراكولوژیك و بیولوژیك می باشد. در گذشته نیز بیشترین صید وتراكم ماهی سفید مربوط به منطقه انزلی بوده است. (سالادیف،۱۹۶۵)علت اساسی گرایش ماهی سفید به حوزه جنوبی دریای خزر بخصوص در منطقه گیلان علاوه بر شرایط فیزیكی از قبیل درجه حرارت،رطوبت،مقدار نور وغیره می تواند بدلایل زیر باشد: وفور مواد غذایی ومحلهای مناسب زاد و ولد. (رضوی ۱۳۷۱) محل اصلی ماهی سفید در دریای خزر در بخش جنوب غربی آن ومناطق ما بین تالاب انزلی وخلیج قزل آغاج (درآذربایجان) می باشد. (بلیایوا وهمكاران،۱۹۸۹)
ـ بررسی نمودار میزان صید ماهی سفید توسط شركتهای تعاونی پره كه میزان صید را در كل استانهای شمالی نشان می دهد بیانگراین است كه از سال۷۶ تا۸۳، بیشترین مقدار(۶۴۰۷ تن) مربوط به سال ۷۹ وكمترین مقدار(۳۱۰۳ تن) مربوط به سال ۸۱ می باشد.
چنانچه در نمودار مشخص است،.روند صید ماهی سفید در تعاونیهای پره طی سالهای ۸۳-۷۶ نسبتا نزولی می باشد.

ادامه دارد ... ☟☟

✅ماهی سفید
☜قسمت چهارم

♥بحث و نتیجه گیری

نمودارمیزان cpue ماهی سفید در كل استانهای شمالی نشاندهنده ماكزیمم مقدار۱۱۲.۴ كیلوگرم در سال ۷۹ و مینیمم ۵۴.۱ كیلوگرم در سال ۸۱ می باشد. چنانچه ذكر گردید ماكزیمم ومی نیمم میزان صید نیز مربوط به همین سالها می باشد.
ـ نمودارروند میزان cpue ماهی سفید در كل استانهای شمالی طی سالهای ۸۳-۷۶ نزولی می باشد. روند نزولی cpue تا اندازه ای دلایل روند نسبتا نزولی میزان صید تعاونیهای پره را روشن می نماید.
ـ نمودارمیزان cpue ماهی سفید به تفكیك استان نشان می دهد كه بیشترین میزان آن، دراستان گیلان مربوط به سال ۷۹، در استان مازندران مربوط به سال ۸۲ و دراستان گلستان مربوط به سال ۷۹ بوده است. میزان cpue در استانهای مازندران و گلستان در سال ۸۳ نسبت به سال ۸۲ كاهش چشمگیری داشته است.
ـ نمودار روند cpue نیز در سه استان نشان داده شده است. این روند طی سالهای ۸۳-۷۶ در استان گیلان نزولی، دراستان گلستان صعودی ودراستان مازندران نسبتا صعودی است.
- بررسیهایی كه در مورد میانگین سالانه cpue بر حسب ماه انجام گردید، نشان می دهد كه ماكزیمم cpue در هر سه استان مربوط به فروردین ماه می باشد. پس ازفروردین ماه، میزان cpue به ترتیب درماههای ذیل روند نزولی دارد.
دراستان گیلان: اسفند، آذر، دی، بهمن، آبان، مهر
دراستان مازندران: اسفند، دی، بهمن، آذر، آبان، مهر
دراستان گلستان: آذر، اسفند، آبان، بهمن، دی، مهر
افزایش میزان cpue دراسفند ماه نشاندهنده حضور ماهی سفید جهت انطباق با آب شیرین وآمادگی برای مهاجرت تخمریزی به رودخانه ها(در ماهیان بهاره) است كه همچنان در حال افزایش بوده و در فروردین به اوج می رسد.
همچنین میزان نسبتا بالای cpue درآذر ماه احتمالا مربوط به نژاد پاییزه ماهی سفید است.
این امر بیانگراین است كه ماهی سفید طی آذرماه وبعد ازسیركولاسیون پاییزه به سواحل نزدیك گردیده وحضور بیشتری در منطقه ساحلی پیدا می كند.(غنی نژاد،۱۳۷۷)
این افزایش خصوصا دراستانهای گیلان وگلستان مشهود می باشد. كه احتمالا بیانگر این امراست كه این نژاد در این استانها بیشترمی باشد.
در گذشته نیز مرداب بندر انزلی یكی از مهمترین مناطق تخمریزی مهاجرین پاییزه بشمارمی رفت. و قسمت اعظم مهاجرت ماهی سفید از طریق رودخانه های مربوط به آن صورت می گرفت. غیرازمرداب انزلی سایر مناطقی كه تیپ ماهی سفید مهاجر پاییزه جهت تخمریزی به آن مهاجرت می كنند، رودخانه سفید رود و قره سو را می توان نام برد. ( رضوی،۱۳۶۳)مطلب قابل توجه دیگر این است كه میزان صید در واحد تلاش در دیماه وبهمن ماه در استان گیلان پایین تر از مازندران است كه این بدلیل برودت بیشتر آب وهوا و پناه بردن ماهی سفید به اعماق بیشتر در استان گیلان می باشد.(غنی نژاد،۱۳۷۷)
ـ بررسی نمودار میزان cpue و تعداد دفعات پره كشی و روند آنها نشان میدهد كه تلاش صیادی طی سالهای ۸۳-۷۶ روندی صعودی داشته است ودلیل آن افزایش شركتهای تعاونی از ۱۱۹ عدد به ۱۴۹ بوده است. برعكس آن، cpue طی این سالها روندی نزولی داشته است.
با اینكه طی سه سال گذشته، جهت بهره برداری پایدار، تعداد دفعات پره كشی كاهش یافته است ولی در مجموع در هشت سال گذشته دارای روندی صعودی بوده است ودركل سبب روندكاهشی صید درواحد تلاش (CPUE) و به عبارتی كاهش ذخایر یا میزان صید گردیده است. 

☜نویسنده : آزیتا روحی