پناهگاه حيات* وحش بوروئیه، یزد
http://www.irandeserts.com/file/cms/files/nay(2).gif
نام انگلیسی: Boroueieh protected area
نام فارسی : پناهگاه حيات* وحش بوروئیه
| پناهگاه حیات وحش "بوروئیه" نخستین منطقه تحت مدیریت محیط زیست یزد در خاتم است و با وجود گمنامی که سالها از آن رنج برده، دارای ویژگی* هایی است که آن را در میان تمام مناطق حفاظت شده منحصر به فرد کرده است. |
بشر تا قبل از آشنایی با تمدن صنعتی از طبیعت تنها به منظور رفع نیازهای حیاتی خود بهره می برد اما پس از ظهور تمدن صنعتی و بهره گیری از ماشین آلات و صنایع، ویرانی های عظیمی در طبیعت به وجود آمد.
در این زمان با گسترش روز افزون آلودگی ها، چرای بی رویه دام، شکار بیش از حد حیات وحش و ناامنی در زیستگاه های وحوش، جامعه جهانی به فکر ایجاد ارگانهایی برای حفاظت و حراست از این منابع ملی و خدادادی افتاد به همین ترتیب و به منظور ارتقا سطح حمایت از گونه های گیاهی و جانوری، بخشی از زیستگاه ها و رویشگاه ها بنا به خصوصیات و استعدادشان انتخاب و تحت حفاظت قرار گرفتند.
در استان یزد نیز اولین منطقه تحت حمایت سازمان حفاظت محیط زیست از سال 1355 انتخاب شد و در فاصله سالهای 55 تا 88 بسیاری از زیستگاه های مطلوب استان و اکوسیستم های طبیعی شاخص شناسایی و پس از ارائه گزارشات لازم به سازمان مرکزی حفاظت محیط زیست و سیر مراحل قانونی به عنوان مناطق چهارگانه تحت مدیریت محیط زیست مصوب شدند.
پناهگاه حیات وحش بوروئیه یکی از مناطق یاد شده است که خبرگزاری مهر تلاش کرده تا همچون گزارش های پیشین که به مناطق حفاظت شده و پناهگاه های حیات وحش استان یزد پرداخته است، نمایی از ویژگی های این محیط طبیعی منحصر به فرد را تصویر بکشد.
پناهگاه حیات وحش بوروئیه با مسا حتی حدود 78 هزار هکتار در جنوب استان یزد و در شهرستان خاتم واقع شده است.
این پناهگاه حیات وحش در محدوده ارتفاعی هزار و 580 تا دو هزار و 860 متر قرار دارد که بلندترین ارتفاع مربوط به کوه چنگ به ارتفاع دو هزار و 800 متر و کوه دیده بان در نزدیکی غارخانه به ارتفاع دو هزار و 708 متر از سطح دریاست.
به طور کلی بخش عمده پناهگاه را ارتفاعات تشکیل داده که بیشتر از جنوب شرق به طرف شمال غرب گسترش دارند.
پناهگاه حیات وحش بوروئیه در نزدیکی شهر هرات، مرکز شهرستان خاتم قرار دارد و به وسیله جاده های مواصلاتی این شهر احاطه شده است به طوری که در جنوب منطقه جاده آسفالته هرات به سرچهان و شیراز وجود دارد که مرز منطقه را نیز شامل می شود.
علاوه بر آن در غرب منطقه نیز جاده آسفالته توتک به روستاهای کرخنگان و چنارناز واقع شده و این جاده در ادامه به سمت جنوب با عبور از روستای بوروئیه خوانسار و روستای خوانسار به جاده آسفالته هرات - سرچهان وصل می شود.
پناهگاه حیات وحش بوروئیه نخستین منطقه تحت مدیریت محیط زیست در محدوده شهرستان خاتم بوده و وجه تسمیه آن وجود روستای بوروئیه در مرکز منطقه است.
این منطقه قبل از انقلاب نیز مورد توجه شکارچیان استانهای مختلف بوده است و از سال 79 به مدت دو سال به عنوان منطقه شکار ممنوع و پس از آن در سال 81 به دلیل ویژگی ها و غنای طبیعی منطقه، تحت عنوان پناهگاه حیات وحش تحت مدیریت قرار گرفت.
با وجود گذشت کمتر از یک دهه از ارتقا سطح حفاظتی منطقه و نامساعد بودن شرایط آب و هوایی در این برهه زمانی، شرایط حفاظت فیزیکی منطقه موجب افزایش چشمگیر حیات وحش منطقه شده است.
پناهگاه حیات وحش بوروئیه با در بر گرفتن اکوسیستم های مختلف دشت و کوهستانی، زیستگاهی مناسب برای گونه های مختلف پستانداران و پرندگان فراهم آورده است.
اثرات متقابل کوهستان ها و دشتها در کنار هم سبب ساز شرایط حداقلی برای زیستن در وضعیت سخت و شکننده شده است.
کوهستانهای خانه خدا، سربره و کوه های واقع در حواشی منطقه به سان دیواره حفاظتی در مقابل کویرهای پیرامونی شرایط زیستی مناسبی برای رویش گونه های مختلف گیاهی فراهم آورده و به تبع آن مامن و پناهگاهی مطلوب برای گونه های جانوری شده اند.
پناهگاه حیات وحش بوروئیه از نظر زمین شناسی بخشی از زون سنندج - سیرجان است که در جنوبی ترین حد این زون و در کنار زون زاگرس قرار گرفته است.
نواحی واقع در زون سنندج - سیرجان از نظر فعالیت تکتونیکی حائز اهمیت بوده و همین موضوع باعث شده تا شاهد خردشدگی سنگها و ایجاد گسل های کوچک و بزرگ در پناهگاه حیات وحش بوروئیه باشیم که اغلب این گسلها با امتداد شمال غرب - جنوب شرق از روند زون زاگررس تبعیت می کنند.
این پناهگاه در فلات مرکزی کشور قرار گرفته و به طور کلی از منابع آبی کمی برخوردار است به همین دلیل محیط زیست تاکنون 11 آب انبار در نقاط مختلف این منطقه ساخته است.
بزرگترین منبع آبی منطقه نیز مربوط به مزرعه بوروئیه است که تقریبا در دل پناهگاه واقع شده و دارای قنات با دبی حدود 40لیتر در ثانیه است.
این منبع آبی برای استفاده حیات وحش نیز مورد بهره بردرای قرار می گیرد و علاوه بر آن منابع آبی دیگری نظیر آب انبارهای جنگلی، چاه گز، یقه باز، بدراه و چشمه های سربره، ساریخانی، ریزاب، نیگون، سوزو و علی بخشی اشاره کرد.
بر اساس تحلیل های آماری، متوسط سالانه بارش این پناهگاه حیات وحش سالانه 91.3 میلی متر و متوسط دمای سالانه 18.6 درجه برآورد شده است.
بالا بودن نسبی درجه حرارت و تغییرات دمایی در ایام مختلف سال و حتی در طول یک شبانه روز، کمبود نزولات جوی و توزیع نامناسب بارش و بالا بودن تبخیر، تابستانهای گرم و خشک در دشتها و اعتدال نسبی هوا در ارتفاعات را رقم زده و موجب حاکمیت یک سیستم اقلیمی گرم و خشک در منطقه شده است.
پوشش گیاهی در پناهگاه حیات وحش بوروئیه در مجموع 189 گونه گیاهی متعلق به 85 جنس و 42 خانواده شناسایی شده است که این گونه ها با پراکنش متفاوت و آمیختگی با یکدیگر تشکیل 20 تیپ گیاهی را داده اند.
خانواده های گیاهی تیره آفتابگردان، تیره اسفناجیان، تیره گندمیان، تیرع علف هفت بند، تیره ارمک، تیره گل گاوزبان، میخک و قیچ مهمترین خانواده های گیاهی منطقه را تشکیل می دهند.
گونه قیچ با گستره رویش وسیع هم در دشت های گچی و هم روی تپه ماهورها از بارزترین گونه های گچ دوست منطقه محسوب می شوند.
از مجموع 189 گونه شناسایی شده، 30 گونه دارای ارزشهای حفاظتی ویژه هستند که در فهرست سرخ قرار دارند.
از جمله گونه های دارای ارزش حفاظتی به کیکم، جوبک خاردار، شکر تیغال بوته ای، گل بی مرگ گنوئی، کرقیچ بیابانی، شنگ یزدی، پیچک دارابی، جگن، ارمک بیابانی، شیرسگ بلوچستانی، شاه تره ایرانی، لبدیسی بوته ای، گل اروانه یزدی، پونه، گوش بره ایرانی، آویشن شیرازی، زیتون، گون، شیرین بیان و .... می توان اشاره کرد.
آنغوزه؛ گونه در معرض خطر بوروئیه/ یک گونه گیاهی فاقد اطلاعات مشخص
در بین 30 گونه دارای ارزش حفاظتی، تنها گونه آنغوزه با ارزش حفاظتی در معرض خطر، دو گونه با ارزش حفاظتی آسیب پذیر، 26 گونه با ارزش حفاظتی در معرض خطر کمتر، و یک گونه فاقد اطلاعات مشخص است.
وی یادآور شد: البته در بین ای گونه ها، شنگ یزدی، شیرسگ بلوچستانی، شاه تره ایرانی، لبدیسی بوته ای، گل اروانه یزدی پونه، آویشن و ... به لحاظ بومی بودن دارای ارزش حفاظتی بالاتری بوده و در برنامه های مدیریتی باید مورد توجه خاص قرار گیرند.
اکبری در مورد گونه های جانوری پناهگاه حیات وحش بورئیه نیز اظهار داشت: در پناهگاه حیات وحش بوروئیه 25 گونه پستاندار از 14 خانواده شناسایی شده که از این تعداد هفت گونه به عنوان اولویت های حفاظتی منطقه در ایران و جهان مطرح است.
وی کل و بز، قوچ و میش، جبیر، گراز، گرگ، شغال، روباه معمولی، خرس قهوه ای، پلنگ، کاراکال، کفتار، رودک عسلخوار، خارپشت ایرانی و ... را از مهمترین پستانداران این منطقه خواند.
به هر حال به دلیل موقعیت خاص منطقه قوچ و میش، کل و بز و کبک سه عنصر شاخص این منطقه را تشکیل می دهند.
وی ادامه داد: هرچند جمعیت های کل و بز و قوچ و میش منطقه بطری، بدون تردید با افت تنوع ژنی مواجه هستند اما حفاظت نسبتا مطلوب عرصه ظرف چند سال گذشته، احیای جمعیت این گونه ارزشمند و ترمیم زنجیره غذایی پناهگاه را سبب شده است به گونه ای که آثاری از حضور گوشتخواران راس هرم غذایی به ویژه یوزپلنگ در منطقه به چشم می خورد.
حضور گونه جبیر در دشتهای حاشیه شرقی منطقه نیز بر غنای زیستی پناهگاه می افزاید و تلاقی دو اکوسیستم کوهستان و کویر زمینه استقرار فصلی پرندگان مهاجر شکاری را مستعد کرده است.
تعدد غار در پناهگاه حیات وحش بوروئیه به عنوان یکی از اشکال مهم و تاثیرگذار پناهگاه در اتقا مطلوبیت زیستگاه برای بسیاری از گونه های حیات وحش به ویژه کفتارها و خفاش ها بسیار موثر بوده است.
اما در مورد بسیاری از راسته ها به ویژه جوندگان و خفاش ها همچنین رده خزندگان منطقه مطالعات جامعی صورت نگرفته و اطلاعات اندکی در دستر است.
حضور دائم در بخش های مختلف منطقه به دلیل نا امنی ناشی از اشغال زیستگاه، وجود سگهای گله و آگاهی اندک جوامع محلی همواره از تهدیدهای جدی حیات وحش در گذشته بوده است.
65 گونه پرنده در بوروئیه شناسایی شد/ 11 گونه پرندگاه حمایت شده ملی و بین المللی
در میان گونه های یاد شد، قوچ و میش، جبیر، خرس قهوه ای، پلنگ و کاراکال گونه های حمایت شده مطابق با قوانین و مقررات حفاظت محیط زیست ایران بده و در اولویت برنامه های حفاظتی منطقه قرار دارند.
در این پناهگاه همچنین در مجموع 65 گونه پرنده متعلق به 28 خانواده شناسایی شده است.
پرندگان حمایت شده در سطح ملی و بین المللی این ناحیه 11 گونه هستند که البته در این میان دو گونه عقاب شاهی و هوبره به لحاظ قرارگیری در ضمیمه گونه های CITES از اهمیت بیشتری برخوردارند.
از جمله پرندگان دارای ارزش حفاظتی این منطقه می توان به عقاب دوبرادر، سار گپه پابلند، عقاب طلایی، سارگپه معمولی، دال، بالابان، شاهین، دلیجه، هوبره، شاه بوف و جغد کوچک یاد کرد.
در مجموع 17 گونه خزنده و دوزیست در پناهگاه حیات وحش بوروئیه شناسایی شده است که شامل یک گونه لاکپشت، یک گونه از مارمولکها، هفت گونه از مارها و هفت گونه از دوزیستان است.
در این میان لاک پشت ها مهمیزدار و بزمجه بیابانی در اولویت حفاظتی قرار دارند.
پناهگاه حیات وحش بوروئیه ارزشمند به لحاظ اکولوژیکی
در مجموع پناهگاه حیات وحش بوروئیه از نظر توان اکولوژیک، تنوع و تراکم گیاهی و سایر شاخص های حفاظتی بسیار ارزشمند است.
مزارع، باغات داخل پناهگاه اندک و عمده ترین آنها مزرعه بوروئیه است و به طور کلی در حال حاضر تاثیرگذاری مزارع بر تجزیه زیستگاه ها یا بر هم زدن یکپارچگی آنها قابل توجه نیست.
عمده ترین دشواری در مورد این مزارع، گزارش حیات وحش به اراضی و وارد آمدن خسارت به کشاورزان است که در صورت عدم اتخاذ تدابیر لازم به منظور کنترل موضوع، بروز مشکلاتی در این زمینه متصور است.
در یک دیدگاه کلی، تعارضات پناهگاه حیات وحش بوروئیه شامل خشکسالی و شکار غیرمجاز، چرای دام، اراضی کشاورزی، جاده ها و ... است به همین دلیل ضرورت دارد با اجرای برنامه های کنترل و احیای زیستگاه، اقدامات لازم برای بهبود وضعیت اکولوژیکی - بیولوژیکی منطقه معمول و ترتیبی اتخاذ شود تا ثبات و پایداری اکوسیستم های تحت حفاظت در محدود بوروئیه بیش از پیش تضمین شود.
در این زمینه استراتژی مدیریت منطقه باید در سه محور تقویت امکانات زیربنایی، بهبود کیفی منابع حیاتی و پژوهش رشد یافته و با اعمال مدیریت آگاهانه بر منابع بیولوژیک منطقه تعادل اکوسیستمی منطقه را برقرار کرد.
گردآورنده: HEAVENLY
منبع: http://www.irandeserts.com |
