کاشت و تکثير گياهان زينتی

معادل کلمه Propagation Plant در انگليسي است. مفهوم ازدياد و تکثير گياهان از زماني آغاز شد

که زندگي بشر از حالت ابتدائي خود به شکل زندگي پيچيده و پيشرفته تغيير كرد.


تکثير عبارتست از افزايش تعداد گياهان با حفظ خصوصيات مورد نظر. بطور کلي در عالم گياهي

تکثير به دو شکل کلي دستهبندي ميشود.





طريق مختلف تكثير

1- مستقيم يا جنسي Sexual Propagation

2- غير مستقيم يا رويشي Vegetative Propagation





تکثير مستقيم Sexual Propagation

تکثير مستقيم بيشتر بعنوان تکثير بذري شناخته شده است. اساس کار در اين روش استفاده از بذر گياه

است. بذر يا Seed از ترکيب دانههاي گرده گلهاي نر و خامه گلهاي ماده بوجود ميآيند كه به دو شكل

هموزيگوت و هتروزيگوت وجود دارند. بعد از اين ترکيب چنانچه گرده و مادگي از يک جنس باشند بذر حاصل

را بذر همگن يا اصطلاحاً Homozygot مينامند و چنانچه بذر بدست آمده از آميزش دانههاي گرد غير از

گياه مادر باشد بذر حاصل را ناهمگن يا اصطلاحاً Heterozygot گويند. معمولاً اين روش برای گياهاني كه ناهمگني يا Heterozygot دارند

(مثل گلهاي يك ساله كه نياز به تنوع و چند رنگي بيشتري دارند) از ديدگاه توليد كننده بهتر است.

همچنين در جاييكه اين روش مقرون به صرفه است (مثلاً در گياهاني كه تكثير به روش غير بذري مدت

زمان طولاني ميگيرد) استفاده ميشود.


مزاياي بذر کاري

1) ارزانتر بودن نسبت به روش غير جنسي؛

2) انبار كردن بذر به مدت طولاني؛

3) كنترل بيماريهاي ويروسي.



ميتوان بذر را براي مدت طولاني در انبار نگهداري کرد بدون آنکه آسيبي به وضعيت رويشي و ژنتيکي

آن وارد شود. همچنين از آنجا که بيماريهاي ويروسي عموماً بوسيله بذر انتقال پيدا نميکنند

لذا تکثير بذري راه مطمئن براي کنترل بيماريهاي ويروسي است.





معايب کشت و کار با بذر

1) به علت تفرقه صفات، يكنواختي لازم وجود ندارد؛

2) دوره نو نهالي طولانيتر است؛

3) كيفيت اوليه بذر از بين ميرود.



براي آن دسته از گياهان که نياز به يکنواختي دارند روش بذر کاري براي تکثير آنها مشکل آفرين است.

همچنين در بعضي از گياهاني كه زمان لازم براي بلوغ و به گل رفتن گياه طولاني است، هزينه زيادي دارد.

مثلاً زمان لازم براي درخت گلابي حداقل 7 تا 8 سال است تا يک پايه بذري به درخت ميوه تبديل شود.



روشهاي بذركاري

بذر کاري به دو روش مستقيم و نشا کاري انجام ميشود. روش مستقيم براي بذرهايي با اندازه متوسط

عملي است که رويش آنها با مشکل زيادي همراه نيست. گل آحار و جعفري به روش مستقيم بذركاري

ميشوند. تعداد زيادي از بذرهاي گياهان زينتي نياز به نشا کاري دارند.

در روش نشا کاري ابتدا بذرها را در يک جعبه کشت يا گلدان نشا کشت ميکنيم.

بعد از اينکه اندازه گياهان و نشاها به حد معيني رسيد و معمولاً اين حد يک اندازه 4 تا 6 برگه است آنوقت

گياهان را به محل اصلي انتقال ميدهيم.


نكات لازم در روش بذر کاري

1- آماده سازي بذر قبل از بذركاري؛ آماده کردن بذرهاي معمولي کار مشكلي نيست کافي است

بذر تازه، کاملاً يکنواخت و فاقد هر گونه بذر علفهاي هرز يا گياهان ديگر در اختيار داشته باشيم.


2- تيمار قبل از كشت؛ گاهي براي اينکه بذر بعضي از گياهان سبز شود قبل از رويش يا کشت بذر بايد

عملياتي را بر روي آنها انجام دهيم تا بذرها را براي جوانه زدن آماده کنيم و اصطلاحاً به آن تيمارهاي

قبل از کشت ميگويند.





كشت بذر (تيمارهاي قبل از كشت)

عمليات قبل از كشت بذر را تيمارهاي قبل از كاشت ميگويند.

الف) خيساندن بذرها؛

ب) رفع سرما Stratification ؛ اين اصطلاح براي آن دسته از بذرها استفاده ميشود که براي رويش

نياز به يک دوره سرما دهي دارند يعني اگر يک دوره سرما را طي نکنند قادر به جوانه زدن نيستند.


ج) نرم كردن پوستهاي سخت گياهان به وسيله اسيد سولفوريك؛ پوستهاي بسيار سخت

بعضي از گياهان تا نرم نشوند قادر به جوانه زني نخواهند بود.

بسته به نوع گياه و نياز ما روش تكثير جنسي يا غير جنسي را انتخاب ميكنيم. اگر نياز به گياهان يكدست

و يكنواخت داريم از تكثير غير جنسي استفاده ميكنيم. اما بيشتر براي گياهان فضاي سبز از روش

تكثير بذري استفاده ميشود.



همچنين بسته به نوع بذر (ريزي و درشتي بذر) نوع كاشت فرق ميكند. بذرهاي ريز اطلسي را ابتدا با خاك

خيلي سبك مخلوط نموده و سپس در سطح خاك گلدان مورد نظر پخش ميكنيم. از آنجا كه پوشش روي

بذر نيز به اندازهي بذر بستگي دارد، حدود نيم سانتيمتر خاك روي بذرها ريخته و آبياري نيز با احتياط انجام

ميگيرد. هنگاميكه بذرها رشد كرده و 4 برگي شدند گياه به گلدان اصلي منتقل ميشود. بذرهاي

هميشه بهار درشت هستند و به فواصل معين در گلدان كاشته ميشوند و روي آنها را با خاك

بيشتري (حدود 2- 5/1 سانتيمتر) ميپوشانيم و آب ميدهيم.


منبع : گلها و گیاهان زینتی