آیا ماهی‌ها هم احساس دارند؟
آیا ماهی‌ها هم احساس دارند؟
این سوال که آیا حیوانات دیگر نیز می‌توانند فکر و احساس داشته باشند قرن‌هاست که ذهن بشر را مشغول کرده است. بیشتر ما ممکن است بر این عقیده باشیم که انسان‌ها دارای سطحی از آگاهی و ادراک هستند که به آنها توانایی تجربه افکار و احساسات می‌دهد اما این که آیا دیگر موجودات نیز دارای این آگاهی هستند سوالی است که هنوز پاسخی برای آن نیافته‌ایم. بسیاری ممکن است بر این باور باشند که دلفین‌ها و آهوها می‌توانند احساس داشته باشند، اما ماهی‌ها چطور یا یک کنه یا یک گیاه؟ سوال دیگری که پیش روی محققان است این است که چگونه دریابیم گیاهان و حیوانات احساس دارند؟ محققان به تازگی پاسخی برای این سوال یافته و دریافته‌اند که ماهی‌ها بیش از آنچه قبلا تصور می‌کردیم، احساس و ادراک دارند.
پژوهشگران از معیارهای مختلفی برای نشان دادن توانایی احساس و آگاهی در حیوانات استفاده کرده‌اند. برخی از محققان بر این باورند که ماهی‌ها به دلایل مختلف دارای آگاهی و احساس هستند. به عنوان مثال، مغز ماهی کوچک است و سازمان‌بندی متفاوتی با پستانداران دارد، اما ساختارهایی دارد که منشا تکاملی مشابه با ساختارهای موجود در مغز پستانداران دارد. این ساختارها شامل آمیگدالاست که می‌دانیم نقش اساسی در تولید احساسات بازی می‌کند و همچنین بخش‌هایی از مغز که مسئول یادگیری است و هیپوکامپوس نامیده می‌شود. در صورتی که این نواحی آسیب ببینند تاثیرات رفتاری مشابهی را در ماهی‌ها و پستانداران مشاهده می‌کنیم و این نشان می‌دهد که این بخش‌ها هم در مغز ماهی و هم در مغز پستانداران عملکردهای مشابه دارند.
همچنین تحقیقات زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد ماهی توانایی زیادی در امر یادگیری دارد و از این توانایی برای انجام رفتارهای سطح بالا استفاده می‌کند. بسیاری از ماهی‌ها می‌توانند با به یادآوری نقشه‌ها به طور ذهنی، به طور شگفت‌آوری به مسیریابی بپردازند. برخی دیگر از ماهی‌ها می‌توانند برای پیروزی در جنگ‌ها به مشاهده و یادآوری رقبای گذشته بپردازند و توانایی خود را در جنگ‌ها ارتقا دهند. حتی برخی ماهی‌ها از ابزار مثلا از یک استخوان برای ضربه زدن به پوسته دو کفه‌ای‌های نرم تن و باز کردن آنها استفاده می‌کنند.
یکی از ویژگی‌هایی که در آزمایش‌ها به عنوان شناسه‌ای از سطح آگاهی و ادارک مد نظر قرار می‌گیرد و پیش از این تصور می‌شد که در ماهی وجود ندارد، توانایی هایپرترمیا ناشی از استرس یا تب عاطفی است. این یک پاسخ فیزیکی مشابه با تب است که به جای عفونت از یک شرایط استرس‌زا نشات می‌گیرد. در این شرایط بدن در پاسخ به تنش گرم‌تر می‌شود.
تا پیش از این تصور بر این بود که در بین حیوانات مهره‌دار تنها آمنیون‌داران (یعنی پستانداران، پرندگان و خزندگان) دچار تب عاطفی می‌شوند و لذا دارای توانایی ادراک و آگاهی هستند، اما مشاهده ماهی‌های گورخری که در معرض شرایط تنش‌زا قرار گرفتند ثابت کرد که واقعیت غیر از این است. از آنجا که ماهی‌ها حیوانات خونسردی هستند، باید به محیطی بروند که دمای آن با وضعیت فیزیولوژیک درون بدن آنها هماهنگی داشته باشد. لذا در صورتی که ماهی‌ها تب عاطفی را تجربه کنند، انتظار داریم که بعد از یک شرایط تنش‌زا به سمت آب‌های گرم‌تر بروند.
در این آزمایش بعد از این که ماهی‌ها ۱۵ دقیقه که در شرایط تنش قرار گرفتند، رها شدند تا آزادانه در درون تانکر آزمایشی شنا کرده و به اتاقک‌های مختلفی بروند که هر کدام دمای متفاوتی داشتند. ماهی‌هایی که تحت تنش قرار گرفته بوند زمان بیشتری در آب‌های گرم‌تر سپری کردند. این آزمایش نشان داد که دمای بدن این ماهی‌ها دو تا چهار درجه سانتیگراد افزایش یافته و دلیل آن بروز تب عاطفی بود.
وجود تب عاطفی در برخی از ماهی‌ها به این معنا نیست که این موجودات به طور کلی دارای عاطفه و ادراک هستند، اما می‌توانند در تصور پیشین ما مبنی بر این که ما تنها گونه‌ای هستیم که از این توانایی برخورداریم، خلل ایجاد کنند و زمینه‌ساز تحقیقات بیشتر و بیشتر شوند. همچنین می‌تواند به دانش ما در خصوص نحوه تکامل آگاهی و احساس در بین مهره‌داران پیشرفته بیفزاید.
