معرفی رشته علوم آزمایشگاهی

تاریخچه

تا سال ۱۹۷۶ رشته علوم آزمایشگاهی با نام Medical Technology خوانده می*شد و پس از آن به Medical Laboratory Sciences تغییر نام داد و امروزه نیز در اکثر دانشگاههای دنیا با همین نام و یا Clinical Laboratory Sciences خوانده می*شود. تا قبل از انقلاب فرهنگی در ایران دوره*های چهار ساله کارشناسی پیوسته دایر بود که بعد از آن به شکل کاردانی و دکترای حرفه*ای تغییر یافت و از سال ۱۳۷۲ تا سال ۱۳۸۶ مقاطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته این رشته در دانشگاهها ارائه می*گردید. از سال ۱۳۸۷ به بعد نیز این رشته در مقطع کارشناسی دانشجو می*پذیرد.

نگاه اجمالی

علوم آزمایشگاهی در گذشته به نام تکنولوژی پزشکی خوانده می*شد و بعدها به نام علوم آزمایشگاهی تغییر نام داد. رشته کارشناسی علوم آزمایشگاهی زیر شاخه*ای از گروه پزشکی است که به دانش آموختگان در این دوره مباحث علوم پایه پزشکی، مباحث عملی و تئوری علوم آزمایشگاهی پزشکی و برخی از دروس علوم پایه آموزش داده می*شود. آنچه که باعث اهمیت ویژه این رشته در علوم پزشکی شده است نقش مهم آن در تشخیص، درمان پیشگیری و پیگیری بیماریهای مختلف است. به همین دلیل این رشته از رشته*های شاخص دانشگاه*های علوم پزشکی می*باشد. از این گذشته سهم بسزای گرایش*های مختلف علوم آزمایشگاهی در پیشرفت*های چشمگیر و روز افزون فن آوری*های بیوتکنولوژی، ژنتیک و تست*های تشخیصی جدید بر اهمیت این رشته می*افزاید.

فارغ*التحصیل این رشته با نمونه*برداری از نمونه*های بیولوژیک مانند خون، ادرار و مدفوع و ... و آماده*سازی نمونه*ها و آزمایش*های مختلف بیوشیمی، هماتولوژی، میکروبیولوژی و ... سر و کار دارد و همچنین می*تواند آزمایش*های تخصصی هورمون*شناسی، ایمونولوژی و سایر تست*های تخصصی را انجام دهد و مسؤول بخش*های مختلف یک آزمایشگاه تشخیص طبی مانند بخش نمونه*برداری، بیوشیمی، هورمون*شناسی، ایمونولوژی و… و یا سایر بخش*های آزمایشگاه*های غیر پزشکی مانند برخی بخش*های آزمایشگاه*های صنایع غذایی، دارویی و یا صنعتی و کارخانه*ای شود.

توانایی های لازم

رشته علوم*آزمایشگاهی یک رشته عملی است و جوانانی که علاقه*مند به کار عملی هستند و نسبت به نمونه*های گوناگون بدن حساس نیستند، در این رشته موفق می*شوند. همچنین لازم است که دانشجو به دروس شیمی و زیست*شناسی علاقه*مند باشد. گفتنی است که رشته علوم*آزمایشگاهی در کشور ما تا مقطع دکترای تخصصی (PHD) در گرایش*های مختلف علوم آزمایشگاهی به صورت ناپیوسته دانشجو می*پذیرد.


درس های این رشته در طول تحصیل

دروس پایه*: فیزیک عمومی، فیزیک کاربردی، شیمی عمومی، بیوشیمی عمومی، فیزیولوژی، زیست*شناسی، آناتومی*، زبان عمومی . دروس تخصصی*: مقدمات علوم آزمایشگاهی، شیمی و میکروبیولوژی مواد غذایی، زبان تخصصی، انگل*شناسی پزشکی، حشره*شناسی پزشکی، قارچ*شناسی پزشکی، ویروس*شناسی پزشکی، ایمنی و سرم*شناسی، باکتری*شناسی پزشکی، خون*شناسی، بانک خون، هورمون شناسی، بیوشیمی بالینی و پزشکی، بافت*شناسی، آسیب*شناسی پزشکی، زیست*شناسی مولکولی، ژنتیک و کارآموزی* (والبته یکسری دروس دیگر).

طرح نیروی انسانی

طبق مصوبات وزارت بهداشت - درمان و آموزش پزشکی، فارغ*التحصیلان علوم آزمایشگاهی (کلیه مقاطع) نیز مانند برخی از رشته*های علوم پزشکی موظفند نصف طول مدت تحصیل، طرح نیروی انسانی را طی نمایند، قابل ذکر است که گذراندن طرح در یکی از مقاطع، فرد را از گذراندن طرح در مقاطع بالاتر این رشته معاف می*گرداند. این طرح در یکی از مراکز تحت پوشش دانشگاه*های علوم پزشکی مانند آزمایشگاههای مرکزی، بیمارستانها و در برخی موارد دانشگاه*ها که اعلام نیاز کرده است انجام می*پذیرد که البته افراد مثل افراد رسمی حقوق میگیرن.

زمینه های اشتغال

فارغ*التحصیلان این رشته می*توانند در زمینه درمانی – بهداشتی – آموزشی – پژوهشی و تشخیصی در مراکز زیر اشتغال یابند: مراکز آموزشی – درمانی و بهداشتی وابسته به دانشگاه*های علوم پزشکی، بیمارستانها و آزمایشگاه*های تشخیص طبی خصوصی، بیمارستان*های وابسته به سازمان تامین اجتماعی و بیمه خدمات درمانی، پزشکی قانونی، مراکز سازمان انتقال خون، مراکز پژوهشی – تحقیقاتی دولتی و خصوصی، آزمایشگاه*های صنایع دارویی و غذایی و. . .

موقعیت شغلی در ایران

رشته علوم*آزمایشگاهی از جمله رشته*هایی است که بازار کار نسبتاً خوبی دارد (البته در شهرهای مختلف و اینکه متقاضی استخدام در چه نوع آزمایشگاهی باشید متفاوت است). زیرا امروزه جامعه ما به امر بهداشت و سلامتی پی برده است و بی شک بدون استفاده از آزمایشگاه*های تشخیص طبی حفظ سلامت جامعه و جلوگیری از شیوع بیماری*های عفونی و آلرژی*ها یا مبارزه با بیماری*های ژنتیکی امکان*پذیر نیست*.

مقطع کارشناسی ارشد

فارغ*التحصیلان مقطع کارشناسی علوم آزمایشگاهی می*توانند از طریق آزمون کارشناسی به کارشناسی ارشد در گرایش*های زیر ادامه تحصیل دهند: بیوشیمی

بالینی، خونشناسی، انگل شناسی، میکروب شناسی، قارچ شناسی، ویروس شناسی، ژنتیک انسانی، ایمونولوژی، بیوتکنولوژی، فیزیولوژی، سم*شناسی و سایر

رشته*هایی که طبق مصوبات مجوز ادامه تحصیل در آن را دارد.

مقطع PHD

فارغ*التحصیلان کارشناسی ارشد با شرکت در آزمون کارشناسی ارشد به PHD می توانند در گرایش*های مذکور شرکت نمایند.

شرایط کلی تاسیس ازمایشگاه برای اشخاص حقیقی و حقوقی

آزمایشگاه تشخیص پزشکی موسسه پزشکی است که طبق ضوابط قانونی ایجاد می گردد و در آن نمونه های مختلف حاصل از بدن انسان برای تشخیص و مراقبت از

بیماری ها و تاثیر درمان مورد آزمایش قرار می گیرد هر آزمایشگاه تشخیص پزشکی نسبت به نوع تخصص و یا صلاحیت علمی مسئول یا مسئولین فنی و بر اساس

مجوزهای صادره از وزارت دارای یک یا چند بخش از بخش های زیر می تواند باشد:

الف) بیوشیمی

ب) خون شناسی

ج)بانک خون وایمونوهماتولوژی

د) میکروب شناسی(باکتری شناسی، انگل شناسی، ویروس شناسی، قارچ شناسی)

هـ) ایمنی شناسی و سرم شناسی

و) آسیب شناسی تشریحی (سیتوپاتولوژی و پاتولوژی)

ز) ژنتیک پزشکی

ح)سیتوژنتیک پزشکی

شرایط تاسیس و بهره برداری: اجازه تاسیس آزمایشگاه به اشخاص حقیقی و یا حقوقی پس از تصویب کمیسیون قانونی و اخذ مجوزهای قانونی و با شرایط ذیل داده می

شود : اشخاص حقیقی متقاضی تاسیس آزمایشگاه باید دارای یکی از مدارک ذیل باشند :

۱- دکتری تخصصی آسیب شناسی بالینی یا تشریحی ( یا هردو )

۲- دکتری تخصصی علوم آزمایشگاهی

۳- دکترای حرفه ای علوم آزمایشگاهی

- دکتری تخصصی یا دارندگان مدرک ( PHD) با گرایش بالینی در یک یا چند مورد از موارد زیر

الف) بیوشیمی

ب) خون شناسی

ج)بانک خون وایمونوهماتولوژی

د) میکروب شناسی(باکتری شناسی، انگل شناسی، ویروس شناسی، قارچ شناسی)

هـ) ایمنی شناسی و سرم شناسی

اشخاص حقوقی صرفاً می توانند در قالب شرکتهای تعاونی خدمات بهداشتی و درمانی متقاضی باشند و باید حداقل نصف بعلاوه یک نفر از موسسین دارای مدارک علوم

آزمایشگاهی باشند و بهر حال معرفی مسئول فنی واجد شرایط الزامی است.

نهادها و موسسات دولتی و یا وابسته به دولت که از بودجه عمومی استفاده می نمایند به شرطی می توانند تقاضای تاسیس آزمایشگاه نمایند ،که دارای مجوز لازم جهت

درخواست تاسیس آزمایشگاه باشند.


بزرگداشت علوم آزمایشگاهیان تشخیص طبی کشور

از ۳۰ فروردین ۱۳۸۲ که اولین بزرگداشت حکیم فرزانه و دانشمند برجسته ایرانی، سید اسماعیل جرجانی، بنیانگذار علم آزمایشگاه برگزار گردید، این روز به عنوان روز بزرگداشت علوم آزمایشگاهیان تشخیص طبی تعیین شد و هر سال انجمن*ها و تشکل*های علوم آزمایشگاهی این روز را گرامی می*دارند.

این رشته از آن جهت که بسیار حساس و تعیین کننده در سلامت جامعه و بسیار کمک کننده در تشخیص پزشکان می*باشد، نقشی بسیار کلیدی و مهم در عرصه پزشکی

ایفا می*کند. و دانشجویان این رشته بایستی به این باور برسند که کاری بسیار حساس و دقیق را انتخاب نموده*اند و بایستی خود را به صورت یک قطب و قدرت علمی در

بیاورند و تا جایی که می*توانند بر اطلاعات علمی خود بیفزایند.

گفتنی است که رشته علوم*آزمایشگاهی در کشور ما تا مقطع کارشناسی به صورت ناپیوسته دانشجو پذیرش می*شد (اما از سال ۱۳۸۷ اولین دوره کارشناسی پیوسته

پذیرش شد و تا کنون ادامه دارد) و پس از آن فرد می*تواند در دیگر گرایش*های این رشته اعم از بیوشیمی و هماتولوژی و غیره ادامه تحصیل دهد.

همچنین در ایران روز ۳۰ فروردین به عنوان روز علوم آزمایشگاهی (روز بزرگداشت حکیم جرجانی) نامیده شده است . هرچند این روز چندان برای مسئولان به چشم

نمی*آید! همچنین باید این را بدانیم این رشته بیشتر ساخته و پرداخته ایران می*باشد.

منبع : ویکیپدیا