منطقه حفاظت شده هامون، زابل
http://www.irandeserts.com/file/cms/files/hamoon.gif
نام انگلیسی : Hamoon protected areaنام فارسی : منطقه حفاظت شده هامون
اين منطقه با ۰۶۲‚۲۰۱ هکتار وسعت شامل دشت هامون، درياچه يا تالاب هامون و رودخانه هيرمند مى*شود. اهميت اين منطقه بيش*تر به دليل زيستگاه انواع حيات وحش، امکان پرورش* ماهى، وجود انواع پرندگان و تأمين علوفهٔ دام*ها از نيزارها و استفاده از نى*ها جهت حصيربافى مى*باشد. پرندگان و جانوران وحشى اين منطقه عبارت*اند از: پليکان و فلامينگو، پرندگان مهاجر آبى، تيهو، زنگوله بال، کورکر (باقرقره)، خرگوش، شغال، کفتار، کاراکال، يوزپلنگ، گراز و آهو.
مراتع و نيزارهاى اطراف درياچه اغلب اوقات سرسبز و متراکم هستند و زيبايى خيره*کننده*اى به اين منطقه مى*بخشند. اين اکوسيستم يکى از زيباترين تالاب*هاى ايرانى است.
تالاب بين*المللي هامون يكي از مهم*ترين تالاب*هاي دنيا به شمار مي*رود كه در منطقه كويري و بياباني شرق كشورمان واقع شده است.
تالاب هامون كه بيش از چهار هزار كيلومتر مربع وسعت دارد از سه بخش پوزك در شمال شرقي ، صابوري در شمال غربي و هامون هيرمند در مغرب و جنوب غربي سيستان تشكيل شده است.
البته مساحت هر يك از هامون*ها به آب ورودي رود مرزي هيرمند و رودخانه هاي فصلي ديگر كه وارد تالاب مي*شوند بستگي داشته و افزايش هم مي*يابد.
تالاب هامون گرچه از لحاظ اقتصادي براي ساكنان سيستان داراي اهميتي بسزا مي*باشد ، از نظر زيست محيطي نيز منبعي عظيم و مهم بشمار مي*رود.
منطقه حفاظت شده هامون بدليل قرار گرفتن در مركز مناطق كويري ونيمه كويري كشورهاي ايران و افغانستان در حقيقت تنها مامن زيست پرندگان مهاجر در شرق كشورمان محسوب مي*شود.
وجود درياچه آب شيرين ، زمين*هاي باتلاقي ، پخش آب حاصل از طغيان رودخانه*ها ، نيزارها ، و درنهايت توليد بالا از جلبك*ها گرفته تا حشرات و ماهيان در مواقع پرآبي باعث شده تا اين منطقه ماواي صدها هزار پرنده مهاجر بخصوص پرندگان آبزي وكنارآبزي شود.
براساس مطالعات كارشناسان تاكنون بيش از ۱۸۳گونه پرنده در درياچه هامون مشاهده شده است.
تقسيم بندي اين تعداد پرنده در قالب ۵۱خانواده نشان*دهنده تنوع كم نظير انواع پرندگان در اين منطقه مي*باشد.
البته اهميت پرندگان منطقه حفاظت شده تالاب هامون از بعد ملي و بين المللي قابل توجه بوده و اين تالاب توسط سازمان بين*المللي حيات پرندگان به عنوان زيستگاه با اهميت پرندگان معرفي شده است.
اكو سيستم هامون در زمان پرآبي منحصر به فرد بوده و دوام آن هميشه بستگي به رودخانه هيرمند دارد. محيط تالاب هامون زمينه بسيار مناسب ومساعدي را جهت ايجاد و گسترش رويشهاي گياهي در زمان پرآبي فراهم كرده است.
بر اساس مطالعات وتحقيق*هاي انجام شده تاكنون ۲۱گونه گياه آبزي در قالب ۱۰خانواده در تالاب هامون شناسايي شده كه برخي از آنها را مي*توان شامل گياهان شناور ، غوطه ور ، بن در آب ونيز گياهان آب دوست حاشيه تالاب نام برد. گياه ني نيز يكي از مهمترين گونه*هاي اقتصادي منطقه سيستان بوده كه مورد مصرف دام*ها قرار مي*گيرد.
ني به عنوان يكي از اجزاي مهم زنده و پوياي اكوسيستم تالاب هامون محسوب مي شود و تغيير در ميزان و فراواني آن داراي اثرات مستقيم بر اكولوژي تالاب و مجموعه حيات وابسته آن خواهد داشت.
قطع جريان رود مرزي هيرمند به ايران و بروز پديده خشكسالي باعث شد تا نقش مضاعف اين تالاب بين*المللي در چرخه اقتصاد مردم سيستان و بعد زيست محيطي كم رنگ و كم رنگ تر شود.
بخشي از آب درياچه هامون نيز از رودخانه سيستان و بخشي ديگر هم از رودخانه*هاي فصلي و انشعابات فرعي هيرمند تامين مي*شود. واقع شدن بخشي از تالاب هامون در افغانستان نياز هرچه بيشتر به حق آبه اين منبع حياتي را دو چندان كرده است.
كارشناسان حفاظت محيط زيست ايران همچنين تالاب هامون را يكي از هفت تالابي مي*دانند كه در فهرست تالاب*هاي بحراني كنوانسيون رامسر ثبت شده است.
تالاب انزلي ، شادگان و نيريز در كنار تالاب هامون برخي از تالاب*هاي هفت گانه اين فهرست را شامل مي*شوند كه طي سال*هاي اخير تغييرات اكولوژيكي زيادي داشته اند.
درصورتي كه نسبت به احياي تالاب هامون مديريت اعمال نشود براي اين تالاب اعلام خطري خواهد بود. سالانه صدها هزار انواع پرنده شامل مرغابي سانان پليكان ، فلامينگو ، حواصيل و اكرت از مناطق شمال سيبري ، سيستان و درياچه هامون را باتوجه به شرايط اقليمي مناسب براي زاد و ولد اتنخاب و به اين سامان مهاجرت مي كردند.
بيش از ۱۰۰گونه جانوري از جمله گراز،گربه وحشي و روباه نيز در حواشي اين درياچه زيست مي*كردند.
قطع جريان آب هيرمند به مرزايران ، كمبود نزولات آسماني خشكيدن هامون و درنهايت يروز خشكسالي واستمرار آن باعث شد تا مهاجرت پرندگان به اين درياچه كاهش يابد. پرواز پرندگان در سطح آسمان درياچه هامون و زيست انواع جانوران و نسيم وزش بادهاي موسمي ۱۲۰روزه چشم انداز زيبا و بديعي را دراين منطقه بوجود آورده بود كه هيچ گاه ازيادها بيرون نمي*رود.
در شرايط حاضر كه درياچه هامون بوسيله بيابان*ها و كويرهاي هم مرز با افغانستان احاطه شده است همكاري اين كشورها براي حفاظت از اين اكوسيستم اهميتي فوق*العاده دارد. بروز خشكسالي و فرسايش بادي شديد گرچه پديده*اي طبيعي مي*باشد كه در گذشته در سيستان تجربه شده اما تاثيرات اين پديده تقاوت*هايي با ساير مناطق دارد. اين تقاوت*ها از جهات وابستگي منطقه به آب رودخانه مرزي هيرمند از يك طرف و شدت باد و فرسايش بادي كه بيشتر پيامد خشك شدن درياچه هامون مي باشد از طرف ديگر سيستان را از ساير مناطق متمايز كرده است.
استمرار خشكسالي باعث شده تا سطح اين تالاب همچنان خشك بوده و اثرات زيست محيطي منفي را براي اين سامان به دنبال داشته باشد.
كارشناسان با توجه به ارزش*هاي اكولوژيك اكوسيستم تالاب هامون براي ايران و افغانستان تعيين حق آبه اختصاصي براي اين تالاب را ضروري مي دانند.
هامون پوزك به عنوان يكي از بخش*هاي تالاب هامون ۱۶۰هزار هكتار وسعت دارد كه ۸۰درصد آن در خاك افغانستان و تنها ۲۰درصد در سيستان واقع شده است.
شهرستان ۴۰۰هزار نفري زابل(سيستان) در ۲۰۵كيلومتري شمال شرقي زاهدان مركز سيستان و بلوچستان با استان "نيمروز" افغانستان ۳۱۴كيلومترمرز مشترك دارد.
گردآورنده: HEAVENLY
منبع: http://www.irandeserts.com
