درآمد صادارت ماهیان زینتی 28 برابر بازار داخلی ست
دست و پا کردن آکواریوم یکی از جذاب‌ترین تفریحات علاقه‌مندان به جمع‌آوری ماهیان زینتی به حساب می‌آید، سرگرمی دوست داشتنی که ارزش اقتصادی آن درجهان سالانه بیش از ۳۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود و اگر کمی خریدارانه‌تر به این موضوع نگاه کنیم، می‌توانیم از آن به‌عنوان فرصتی جدید برای کسب‌وکار استفاده کنیم.
ضمن اینکه به گفته فعالان این بازار، درآمد صادراتی ماهیان زینتی ۲۸ برابر درآمد بازار داخلی است، بنابراین می‌توان با برنامه‌ریزی صادراتی درآمد هنگفتی را نصیب کشور کرد. بسیاری از مردم جهان علاقه‌مندند با ورود بخشی از عجایب اقیانوس‌ها به خانه‌شان هزینه زیادی را صرف این سرگرمی دوست‌داشتنی کنند و همین موضوع موجب شده تا ارزش اقتصادی بازار ماهیان زینتی در جهان، سالانه چندین میلیارد دلار تخمین زده شود. کسب وکار کوچکی که علاوه بر ظرفیت اقتصادی قابل توجه، به‌عنوان یک مدل کسب‌وکار ارزان و پردرآمد می‌تواند مورد توجه واقع شود. در این‌باره محمدحسن الهی، کارشناس ماهیان زینتی سازمان شیلات ایران به صمت توضیح می‌دهد: ایران سالانه معادل ۲۰۰میلیون قطعه ماهی زینتی تولید می‌کند و سال گذشته نیز حدود ۱۱میلیون قطعه ماهی زینتی از کشورهای جنوب‌شرق آسیا مانند تایلند، مالزی و سنگاپور بزرگترین تولیدکنندگان ماهی‌های زینتی در جهان وارد کرده است. این گفته‌ها در حالی بیان می‌شوند که اگر شرایط تولید ماهیان زینتی در کشور فراهم شود ایران به سادگی می‌تواند به یک رقیب جدی برای تولیدکنندگان ماهیان زینتی تبدیل شود، چون ایران به دلیل نزدیکی به بازارهای هدف دسترسی ساده‌تری دارد و همین موضوع می‌تواند هزینه‌های حمل‌ونقل این محصول را کاهش دهد و مشتریان را به بازار ایران جذب کند. علاوه بر این، ایران ۸۰ گونه از ۱۵۰۰ گونه ماهیان زینتی جهان را به‌صورت بومی در اختیار دارد. الهی با اشاره به محدودیت ایران برای پرورش برخی گونه‌های زینتی تاکید می‌کند: در حال حاضر در زمینه برخی از انواع ماهیان ناچاربه واردات هستیم.
ارزآوری بالای ماهیان زینتی
اما بد نیست بدانید که قیمت خرید ماهیان زینتی در بازارهای امریکا و اروپا چندین برابر بازار داخلی است و همین عامل موجب می‌شود صادرات ماهیان زینتی ارزآوری قابل توجهی برای کشورمان داشته باشد. به‌عنوان نمونه یک قطعه ماهی آنجل ۴ اینچی در بازار ایران حدود ۱۵۰۰ تومان قیمت دارد، این درحالی است که در بازار اروپا همین محصول حداقل با نرخ ۱۲ یورو معامله می‌شود که با قیمت روز ۳۶۰۰ تومانی هر یورو به ۴۳هزار و ۲۰۰ تومان می‌رسد. با این حساب می‌توان گفت درآمد صادراتی یک قطعه ماهی زینتی حدود ۲۸ برابر درآمد آن در بازار داخلی است. رضا مرادی یکی از پرورش‌دهندگان ماهیان زینتی درباره بازار داخلی این محصول به صمت توضیح می‌دهد: اغلب ماهیان زینتی موجود در بازار ایران از کشورهایی مانند مالزی، تایلند و تایوان وارد می‌شود. وی با تاکید بر اینکه پرورش ماهیان زینتی یک مدل کسب‌وکار ارزان و به‌صرفه است، می‌گوید: حداقل ۴۵ متر فضا و ۳۰ آکواریوم می‌تواند شغلی پردرآمد برای کارجویان دست و پا کند. این کار نیازی به پرداخت هزینه‌های کارگری ندارد و از پرورش‌دهندگان تنها به اندازه ۳تا۴ ساعت در روز، زمان می‌گیرد. مرادی می‌گوید: حداکثر سرمایه مورد نیاز برای شروع این کار ۱۵تا ۲۰میلیون تومان است که پس از ۳ دوره یا ۶ ماه کار، بازگشت سرمایه به صورت کامل اتفاق می‌افتد حتی اگر شما یک پرورش‌دهنده مبتدی باشید. وی می‌گوید: در بدترین حالت ممکن حداکثر میزان تلفات ماهیان زینتی به نصف نمی‌رسد و این به آن معناست که حتی تولیدکنندگان مبتدی در بدترین حالت، قادرند سرمایه اولیه خود را به‌صورت سر به سر با هزینه‌ها به‌دست آورند. برای شروع، به یک فضای ۶۰ تا ۸۰متری نیاز دارید. جایی که بتوانید حدود ۴۰ آکواریوم با طول یک متر و ارتفاع ۴۰ سانتی‌متر را نگهداری کنید. به گفته مرادی، برای صرفه‌جویی در فضا می‌توانید با قفسه‌بندی محیط کار خود، آکواریوم‌ها را به صورت سه‌طبقه جاسازی کنید. تهیه آکواریوم و قفسه‌بندی، اصلی‌ترین مخارج شما برای احداث یک مرکز پرورش ماهیان زینتی است. برای کم کردن هزینه این کار، می‌توانید آکواریوم دست دوم تهیه کنید. سایر مخارج شما، شامل هزینه تجهیز آکواریوم‌ها، تهیه نوزاد ماهی و تهیه دارو و غذاست.
سرمایه‌ای با وام‌های کم بهره
اما حداکثر سرمایه‌ای که برای آغاز این کار نیاز دارید، ۱۰ تا ۱۵میلیون تومان است که تهرانی‌ها می‌توانند این مبلغ را از طریق وام نیز تامین کنند. بنا به اعلام کوروش پرند معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در بهمن سال گذشته، پرورش‌دهندگان ماهیان زینتی می‌توانند با معرفی‌نامه این وزارتخانه ۵ تا ۱۵میلیون تومان وام، از صندوق کارآفرینی امید (مهر امام رضا(ع) سابق) دریافت کنند. بازپرداخت این وام با سود ۴درصد و تنفس ۶ ماهه خواهد بود. دریافت تسهیلات ۵ تا ۱۵میلیون تومانی پرورش ماهیان زینتی مشروط به گذراندن دوره آموزشی وزارت کار است. این دوره آموزشی ۱۲۰ساعت است که ۴۴ ساعت آن به گذراندن مباحث تئوری و ۷۲ ساعت به پشت سر گذاشتن واحدهای عملی اختصاص دارد.
کمترین درآمدزایی دو برابر دارایی اولیه
این را هم بدانید که طول دوره پرورش ماهیان زینتی حداکثر دو ماه است. هر قطعه بچه‌ماهی به طول یک و نیم سانتی‌متر حدود هزار تومان قیمت دارد. با در نظر گرفتن همه هزینه‌ها شامل آب، برق، غذا، دارو و... هر قطعه ماهی زینتی در طول دوره پرورش یعنی ۲ ماه، حدود ۵۰۰ تومان هزینه دارد و پس از پایان دوره هر قطعه ماهی با توجه به گونه و زیبایی آن با قیمت حداقل ۳هزار تومان در بازار به فروش می‌رسد. این در شرایطی است که با تخم‌ریزی ماهیان مولد و تولد نوزادان، ضمن اینکه هزینه اولیه خرید بچه‌ماهی حذف می‌شود، فروش بچه‌ماهی‌ها نیز درآمد جداگانه‌ای ایجاد می‌کند. با این حساب می‌توان گفت میزان درآمد پرورش ماهیان زینتی حداقل ۲ برابر سرمایه اولیه در طول ۲ ماه خواهد بود. مرادی در ادامه چند نکته را برای شروع کار اساسی می‌داند. او توضیح می‌دهد: آزمون و خطا سرمایه‌تان را به باد می‌دهد: آموزش در هرکاری اصلی‌ترین شرط موفقیت است، زیرا اگر بخواهید هزینه ریسک آزمون و خطا را با هزینه آموزش مقایسه کنید به خوبی متوجه می‌شوید که بهترین شروع برای یک کار، آموزش خواهد بود. در دوره‌های آموزشی پرورش ماهیان زینتی، افراد با مباحثی مانند آماده‌سازی و استانداردسازی آکواریوم‌ها آشنا می‌شوند. انواع ماهیان و گیاهان آبزی، اصول تکثیر و مراقبت از ماهیان زینتی از دیگر مباحث آموزشی این دوره‌هاست. به گفته وی، علاوه بر این کارجویان با نحوه درمان یا پیشگیری از بیماری و انواع داروهای ماهیان زینتی آشنا می‌شوند ضمن اینکه یاد می‌گیرند چگونه برای محصولات خود بازاریابی کنند.
تولید ماهی زینتی در ایران اشتباه است
گفته‌های این پرورش‌دهنده ماهیان زینتی در حالی بیان می‌شود که فعالان بازار آکواریوم تبدیل این حرفه به یک فعالیت خانگی را بی‌نتیجه و پرریسک می‌دانند که در نهایت موجب از دست رفتن سرمایه تولیدکننده می‌شود. در این‌باره سهیل بهره‌مند یکی از فعالان بازار خرید و فروش ماهیان زینتی به صمت توضیح می‌دهد: تولید ماهیان زینتی در ایران یک اشتباه است چرا که اغلب ماهیان آکواریوم وارداتی و عقیم هستند و به جزء تعداد محدودی از گونه‌ها مابقی ماهیانی که در این صنف خرید و فروش می‌شوند توانایی زادوولد ندارند، بنابراین تولید خانگی این حرفه با توجه به هزینه‌های بالای آن چندان به صرفه نیست.
این فعال بازار خرید و فروش ماهیان زینتی به هزینه‌های جنبی این کار اشاره می‌کند و می‌گوید: اگر کسی بخواهد این‌کار را به‌صورت حرفه‌ای دنبال کند حداقل به سرمایه‌ای نزدیک به ۱۰۰میلیون نیاز دارد چرا که بخش اعظم سرمایه این کار به اجاره مغازه و خرید تجهیزات اختصاص پیدا می‌کند. اما امیرحسین نجاتی یکی دیگر از فعالان این بازار در این‌باره با انتقاد از رویکرد برخی فعالان بازار ماهیان آکواریومی به صمت می‌گوید: بازار ایران توانایی تولید و تکثیر ماهیان زینتی را دارد اما تمام توجه فعالان این صنف معطوف به واردات شده و کمتر کسی است که تمایل به تولید و تکثیر ماهیان آکواریومی داشته باشد. او به تجهیزات و امکانات ویژه‌ای که ایران و فعالان بازار تولید ماهیان زینتی در مقایسه با تولیدکنندگان مالزی در اختیار دارند اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه ما بهره مناسبی از این امکانات نمی‌بریم. گلایه از هزینه‌های بالای نگهداری از ماهیان زینتی و اجاره بهای این صنف بخش دیگری از صحبت‌های این فعال فروش ماهیان زینتی است. با این همه او تبدیل این حرفه به یک فعالیت درآمدزای خانگی را رد نمی‌کند و توضیح می‌دهد بسیاری از تولیدکنندگان ماهیان زینتی به‌صورت خانگی فعالیت می‌کنند.
در پایان
به هر ترتیب به نظر می‌رسد، پرورش ماهیان زینتی باید در آینده مورد حمایت بیشتری از سوی مسئولان قرار گیرد چراکه پرورش این ماهیان، علاوه بر اشتغالزایی و تعادل واردات و صادرات، در حفظ تنوع زیستی، بهداشت روانی، سرگرمی و افزایش جاذبه‌های گردشگری موثر بوده و از این طریق نقش بسزایی هم در جهش اقتصادی کشور خواهد داشت.
