منطقه حفاظت شده هفتاد قله

http://www.irandeserts.com/file/cms/files/arak(2).gif
نام انگلیسی : Haftad Gholleh protected areaنام فارسی : منطقه حفاظت شده هفتاد قله

منطقه حفاظت شده هفتاد قله در 25 كيلومتري شمال شرقي اراك و بين شهرستانهاي اراك , محلات و خمين در 55/33 تا 18/34 عرض شمالي و 57/49 تا 32/50 طول شرقي واقع شده است. مساحت آن 97407 هكتار مي باشد.
پوشش گياهي: كاسني, نعناع, شب بو, تنگرس,* نسترن ,* لرك, فرفيون و اسپند .
پستانداران: كل و بز ,*قوچ و ميش ,* پلنگ , كفتار, شغال,* گرگ , گوركن, خرگوش , *تشي و* روباه .
پرندگان : كبك ,* تيهو,* بلدرچين ,*باقرقره , كبوتر چاهي , كبوتر كوهي ,* عقاب طلايي ,* سارگپه , هما, كركس ,*دال ,*شاهين , بحري , ليل *,* بوتيمار و حواصيل .
خزندگان : چند نوع افعي, مارآبي و لاك پشت .


منطقه حفاظت شده هفتاد قله - سپهر ابراهیمی

كاركردهاي اكولوژيكي و ارزشهاي بي نظير اكوسيستم هفتاد قله منطقه حفاظت شده هفتاد قله كه نام خود را از كوه هفتاد قله واقع در اين منطقه برگرفته است مجموعه اي از كاركردهاي اكولوژيكي و ارزشهاي بي نظير اكوسيستم كوهستاني و دشتي را نمايان مي سازد كه در مجموعه شبكه مناطق تحت حفاظت كشور قرار دارد. به گزارش خبرنگار فارس از اراك، منطقه حفاظت شده هفتاد قله در استان مركزي يكي از برگزيدگان شبكه مناطق حفاظت شده كشور است كه در اين گزارش سعي خواهيم كرد ارزشها و عناصر زيستي، توانمنديها، محدوديتها و ساير ويژگيهاي آن را ارائه دهيم. قابليت ها وظرفيتهاي بالقوه طبيعي و فرهنگي منطقه حفاظت شده هفتاد قله از دير باز مورد توجه ساكنين بومي و حاكمان بوده است. جاذبه هاي طبيعي و زيبايي هاي سحرانگيز اين منطقه كه داراي چشم اندازهاي زيبا، تنوع و شگفتي جوامع گياهي و مأمن انواع گوناگون پستانداران، پرندگان و خزندگان به ويژه پستانداران بزرگ علفخوار نظير كل، بز، قوچ و ميش بوده و در واقع يك موزه و آزمايشگاه طبيعي براي علاقه مندان به طبيعت و علوم و دانش مي باشد. هر ساله گروهها و افراد بسياري از علاقه مندان، *محققين و دانش پژوهان رشته هاي مختلف منابع طبيعي، محيط زيست، كشاورزي، علوم زمين و علوم جانوري از اين منطقه بازديد و استفاده مي نمايند. همچنين در فصول مختلف سال بخصوص بهار و تابستان نيز چندين هزار نفر از اهالي شهرهاي اطراف منطقه در گروههاي دانشجويي، دانش آموزي، كوهنوردي، كاركنان ادارات و كارخانه ها و نيز خانواده هاي ساكن در شهرها و روستاهاي اطراف به اين منطقه وارد و ساعاتي را در طبيعت زيباي آن سپري مي نمايند. شكار ورزشي نيز شكلي از اكوتوريسم و يكي از اهداف اوليه مديريت منطقه حفاظت شده هفتاد قله به شمار مي رود در چند سال اخير براساس ضوابط و با صدور پروانه ويژه شكار در اين منطقه صورت مي گيرد كه در طي همين سالها دهها شكارچي از كشورهاي مختلف جهان از جمله اسپانيا، چك، قطر، تركيه، برزيل، ايتاليا و... از طريق آژانسهاي توريستي از اين منطقه بازديد و نسبت به شكار مورد علاقه خود برابر مقررات اقدام نموده اند. همچنين با توجه به ظرفيت و توان اكولوژيكي بالاي منطقه هفتاد قله چنانچه در آن سرمايه گذاريهاي لازم صورت پذيرد و نيروي انساني و امكانات در جهت حفاظت بيشتر تأمين گردد و علاوه بر آن امكانات لازم براي جذب گردشگران داخلي و خارجي فراهم گردد، مطمئناً مي تواند از لحاظ فرهنگي، اقتصادي،* اجتماعي نقش ارزنده و بسيار مؤثري در اين منطقه ايفا نمايد. منطقه هفتاد قله به دليل شرايط خاص جغرافيايي و پوشش گياهي انبوه و وفور جانوران وحشي قابل شكار همواره يكي از تفريحگاههاي تاريخي ايران بوده و از زمانهاي قديم مورد توجه قرار گرفته است. منطقه هفتادقله در دوران قاجاريه، يكي از شكارگاههاي سلاطين قاجار بوده و سنگ نوشته هاي باقي مانده در ديوارهاي صخره اي دره چكاب، بيانگر شكار صدها قوچ و ميش در يك روز مي باشد. حدود 62 كتيبه در كوههاي هفتاد قله حك گرديده است كه تاريخ تعدادي از آنها به 400 سال قبل مي رسد كه در برخي نشاني از سرسبزي و وفور شكار منعكس شده است. اين منطقه كه طي ساليان بسيار مورد تاخت و تاز شكارچيان و سودجويان بوده، عليرغم اينكه بخشهاي وسيعي از آن به دليل شكار بيش از حد و چراي بي رويه دام از لحاظ پوشش گياهي و حيات بسيار آسيب ديده و فقير شده بود در تاريخ 1349/9/17 به دليل ويژگيهاي طبيعي منطقه محدوده اي از آن شامل كوههاي هفتاد قله، بره زرد و سيبك توسط سازمان شكارباني و نظارت بر صيد وقت منطقه شكار ممنوع اعلام گرديده و سپس در تاريخ 1353/5/23 با اضافه شدن نواحي و كوههاي سله بهر، انجدان، لته در، سراب ازنا، برآفتاب كارچان توسط سازمان حفاظت محيط زيست به عنوان منطقه حفاظت شده هفتاد قله تغيير نام يافت. از نظر وسعت و موفعيت جغرافيايي منطقه حفاظت شده هفتاد قله مي توان گفت اين منطقه حدود 2/7 درصد مساحت استان مركزي را تشكيل مي دهد و محدوده ايست به وسعت 81125 هكتار بين مدار 34 درجه و 18 دقيقه شرقي الي 33 درجه و 55 دقيقه عرض شمالي و 49 درجه و 57 دقيقه الي 50 درجه و 22 دقيقه طول واقع گرديده و محيط پيراموني آن 140 كيلومتر است. اين منطقه از نظر مكاني در فاصله 25 كيلومتري شرق اراك، 30 كيلومتري شمال خمين و 15 كيلومتري شمال غربي محلات و 35 كيلومتري شمال غربي دليجان واقع شده و از لحاظ تقسيمات كشوري تابع شهرستانهاي اراك و محلات مي باشد. منطقه هفتاد قله از نظر وضعيت طبيعي از پيكره اي كوهستاني كه در گستره اي از تپه ماهورها و دشتها قرار گرفته تشكيل شده است. كوه هفتاد قله كه بلندترين قله آن 2686 متر ارتفاع داشته و در جهت شمال غربي ـ جنوب شرقي امتداد دارد، مهمترين رشته كوه اين منطقه مي باشد. قلل و دره هاي اين رشته كوه از با ارزشترين زيستگاههاي حيات وحش منطقه است. از ديگر كوههاي منطقه، كوه بر زرد، لته در، كوه قنقال با ارتفاع 2865 متر، سراب ازنا، برآفتاب كارچان و دم شير و همچنين كوه برف شاه با ارتفاع 2993 متر كه بلندترين قله منطقه مي باشد. دره چكاب از بارزترين نواحي اين منطقه است كه از منتهي عليه شمال غربي منطقه دشتي شروع شده و مابين دو كوه برزرد و هفتاد قله تا نيمه هاي منطقه پيش مي رود. در انتهاي دره چشمه دايمي وجود دارد كه از زير صخره هاي كوه مي چكد و آب آن با حريان به سمت ابتداي دره، آب آبشخورهاي حيات وحش را تأمين مي نمايد. اين منطقه داراي پوشش گياهي غني و در انتهاي دره نيز درختان كهنسال وجود دارد. دركوههاي اطراف درختچه هاي بزرگ و كوچك وجود دارد كه اين مجموعه سبب شده بخشي از حيات وحش منطقه در اين حوزه زيست نمايند. دره سيبك كه در بين كوههاي هفتاد قله و بر آفتاب آقايي قرار دارد شرايطي مانند دره چكاب را داراست كه به دليل داشتن چشمه ها و آبشخورها از ارزش بالايي در منطقه برخوردار است. دره لته در با چشم اندازهاي بسيار زيبا و داشتن چشمه و آبشخور و آب و هواي مناسب از زيستگاههاي ارزشمند هفتادقله است. از ديگر دره هاي معروف منطقه مي توان از كوه سله بهر، كوه قنقال، كوه برف شاه، كوه چنا، كوه محمد باقر، كوه دم شير، كوه لته در،*كوه كارچان، كوه پهنه، كوه سيبك، كوه قادر، كوه خواب مانده، كوه تدارك، كوه برآفتاب آقايي،*كوه برزرد و كوه هفتاد قله نام برد. دشت هاي اين منطقه عبارتند از دشت سرخاب، هموار چال قدير و قوچك،* هموار ابراهيم آباد و شانق و هموار كارچان كه تا دهه قبل از زيستگاههاي مهم آهوخيز كشور بوده است و پايين ترين نقطه منطقه، دشت شمالي منطقه است كه ارتفاع آن 1677 متر برآورد شده است. بر اساس مطالعات اقليمي در تقسيم بندي دومارتن، آب و هواي اين منطقه از نوع نيمه خشك مي باشد و از خصوصيات عمده اين آب و هوا بارندگي مداوم در فصل زمستان، تابستانهاي گرم و كم باران و وجود دو فصل مجزا (خشك و مرطوب) در طول سال است. در تقسيم بندي اقليمي كوپن، اين منطقه در تيپ اقليمي معتدل سرد با تابستانهاي گرم و خشك قرار دارد. آب و هواي منطقه هفتاد قله، خصوصيات اقليمي فلات مركزي ايران با زمستانهاي سرد و مرطوب و تابستانهاي گرم و خشك را دارا مي باشد. منابع تأمين آب حيات وحش منطقه هفتاد قله عمدتاً سنگابها و چشمه ها مي باشند كه البته سنگابها در اثر آب حاصل از بارندگي براي مدت زمان كوتاهي در شكافها و گودالهاي كوچك سنگي بجا مي مانند كه عمر آنها كوتاه و موقتي مي باشد ولي چشمه مهمترين و پايدارترين منبع آب منطقه است كه با راه يافتن طبيعي آبهاي زيرزميني منطقه به سطح زمين به وجود مي آيند و از منابع اصلي تأمين آب حيات وحش در منطقه محسوب مي گردند. منطقه حفاظت شده هفتاد قله بين چهار شهر بزرگ اراك، خمين، محلات و دليجان واقع شده است. نزديكي اين منطقه به مركز استان و ديگر شهرها و همچنين وجود در كنار بزرگراه اراك ـ تهران موقعيتي استثنايي براي اين منطقه فراهم آورده است تا ارزشهاي آموزشي،* پژوهشي و تفرجگاهي خود را در تمام فصول به مردم اين ديار عرضه نمايد. علاوه بر شهرها، تعداد 20 روستا با جمعيتي حدود 16296 نفر در داخل و حاشيه منطقه به عنوان كانونهاي زيستي قرار دارند كه طي دودهه اخير اغلب آنها در داخل و پيرامون منطقه توسعه و گسترش زيادي يافته اند. در بررسي فلور منطقه هفتادقله در سه دوره رويش كامل، 205 گونه از گياهان نهاندانه شناسايي شده اند. اين گونه ها به 153 جنس از 41 خانواده تعلق دارند كه 36 خانواده شامل 129 جنس و 175 گونه از گياهان دولپه و 5 خانواده شامل 24 جنس و 30 گونه از تك لپه ايها مي باشند. بيشترين تنوع گونه اي به ترتيب مربوط به خانواده هاي: كاسني، نعناع، شب بو، گندميان، چتريان پروانه آسا، ميخك، گاوزبان، لاله، ميمون و آلاله مي باشند. گروهي از گونه هاي گياهي منطقه حفاظت شده هفتادقله دارويي هستند كه مهمترين آنها، شيرين بيان، سوسن بر، كاكوتي، مريم نخودي، شرير، شاتره، ريواس، آلاله، بومادران، درمنه صخره، شكرتيغال، *شنگ، خاكشي، منداب،* ازمك، چشم خروس دانه ريز، خوشك، چترگندمي، بذرالبنج، كماي ايراني و شمداني از جمله گياهان داروئي و معطر شناخته شده اين منطقه هستند. تنوع جانوري در اين منطقه بسيار زياد است مثل پستانداران، بي مهرگان، خزندگان و.... قسمت اعظم بي مهرگان منطقه را بندپايان، به ويژه حشرات تشكيل مي دهند. در ميان بندپايان گونه هاي چندي از عقرب ها، رطيل ها و عنكبوتيان يافت مي گردد. راسته هاي مختلف از رده حشرات در منطقه يافت مي شوند راست بالان، سخت بال پوشان، پروانگان، زنبوران، دوبالان و... داراي تنوع قابل توجهي مي باشند. مهره داران منطقه حفاظت شده هفتاد قله شامل ماهيان، دوزيستان، خزندگان، پرندگان و پستانداران است. دوزيستان منطقه را گونه هايي از قورباغه ها و وزغ تشكيل مي دهند كه عمدتاُ در آبهاي راكد اطراف روستاها و چشمه هاي منطقه يافت مي شوند. شرايط اقليمي خشك و پوشش گياهي بوته اي منطقه هفتادقله محيطهاي مناسبي براي زيست انواع خزندگان مي باشند از راسته لاك پشتها يك گونه لاك پشت مهميزدار در دشتها و دامنه هاي اين منطقه زندگي مي كند. راسته سوسمارها شامل 8 خانواده و 112 گونه در ايران هستند و به جز لوس مار و بزمجه بقيه نام فارسي ندارند و آنها را سوسمار يا مارمولك مي نامند. در ايران 502 گونه پرنده شناسايي شده كه 71 گونه از 26 خانواده آن در منطقه هفتاد قله شناسايي شده كه از نظر تعداد گونه 14/5% و از نظر خانواده 34/5% پرندگان ايران را تشكيل مي دهند. به طور كلي 62% از پرندگان هفتادقله مهاجر و 38% از آنها بومي هستند كه 14/5% از آنها مهاجر عبوري اند. بيشترين تنوع و تراكم پرندگان به ترتيب در نواحي دره لته در، دره چكاب و دره سيبك در منطقه هفتادقله مي باشند. از بين پرندگان شكارگر در منطقه حفاظت شده،* دليجه، عقاب طلايي و سارگپه بومي منطقه بوده و شاهين، هما، رطيل، *سنقر گندمي مهاجر مي باشند. پستانداران اين منطقه جانواران خون گرمي هستند كه بيشترين سازگاري را با محيط هاي مختلف پيدا نموده اند. اصولاً هريك از پستانداران در محدوده طبيعي مشخصي زيست مي نمايند كه از نظر شرايط محيطي و طبيعي »تيپ پوشش گياهي« پست و بلنديها، خاك، آب و هوا، ميزان بارندگي، نور و غذا متناسب با خصوصيات فيزيولوژيكي و مورفولوژيكي آنها باشد. منطقه هفتادقله زيستگاه بسيار ارزشمند و مناسبي براي پستانداران بزرگ بومي ايران كه در مناطق استپي مركزي ايران زيست مي نمايند مي باشند. برخي از گوشتخواران كه از جايگاه اكولوژيكي والايي در رأس هرم غذايي برخوردارند در اين منطقه زندگي مي كنند كه مي توان از آنها همچون گرگ،* شغال، روباه، كفتار، گربه وحشي،* رودك و پلنگ را نام برد. همچنين پستانداران بزرگ علفخوار نيز از مهمترين حيات وحش منطقه هفتاد قله است كه حيواناتي از قبيل كل و بز (پازن)، قوچ و ميش، آهو و گراز آسان تر از ساير پستانداران ديده مي شوند. كل و بز و قوچ و ميش همواره نامشان با سنن و فرهنگ شكارچيان ايراني عجين مي باشند. هر چه از زيبائيها و تنوع طبيعت خدادادي كه در اين منطقه وجود دارد، بگوئيم باز هم كم است. زيبائيهاي اين منطقه گردشگران زيادي را به خود جلب مي كند و مي تواند از لحاظ جذب توريست خارجي نقش خوبي از لحاظ واردات ارزي به استان و كشور داشته باشد. شايان ذكر است عواملي از قبيل دام مازاد بر ظرفيت، جاده سازي، بوته كني، تبديل اراضي، خطوط انتقال نيرو، خطوط انتقال گاز، شكار غير مجاز، چراي بي رويه دام، فعاليتهاي نظامي و استقرار واحدهاي توليدي غير مجاز منطقه حفاظت شده هفتاد قله را تهديد مي كنند و عليرغم اينكه منطقه حفاظت شده هفتاد قله تحت نظارت اداره كل حفاظت محيط زيست استان مركزي اداره مي گردد و با وجود اهميت و ارزشهاي بي شمار، آنگونه كه شايسته آن است تحت مديريت قرار ندارد و ضرورت دارد هرچه سريعتر طرح جامع مديريت آن تهيه شود. خصوصاً اينكه اين منطقه با وسعت قابل توجه، توپوگرافي ويژه و وجود شهرها و روستاهاي اطراف آن و همچنين عوامل متعدد تهديد، در حال حاضرتنها با سه پاسگاه محيط باني و تعداد اندكي محيطبان تحت كنترل قرار دارد.

تنوع جانوري منطقه حفاظت شده هفتاد قله

فون منطقه حفاظت شده هفتاد قله از لحاظ بي مهرگان مورد پژوهش و مطالعه قرار نگرفته است هر چند بي مهرگان زيادي در اين منطقه به وضوح قابل رويت است . قسمت اعظم بي مهرگان منطقه را بند پايان ،بويژه حشرات تشكيل مي

دهند .در ميان بند پايان گونه هاي از عقربها ورطيلها ديده مي شود.

فون مهره داران منطقه حفاظت شده هفتاد قله شامل ماهيان ،دو زيستان،خزندگان ،پرندگان و پستانداران است.

تاكنون هيچ مطالعه مستقلي در خصوص وضعيت ماهيان ،دوزيستان و خزندگان موجود دراين منطقه انجام نشده .دو زيستان منطقه را گونه هايي از قورباغه ها و وزغ ها تشكيل مي دهند كه در آبهاي راكد و چشمه هاي موجوددر منطقه يافت مي شوند.

((خزندگان منطقه حفاظت شده هفتاد قله))

شرايط اقليمي خشك وپوشش گياهي مننطقه محيط مناسبي براي زيست انواع خزندگان ميباشد،از راسته لاكپشت ها يك گونه" لاكپشت مهميزدار"در دشتها و دامنه هاي اين منطقه زندگي ميكند. راسته" سوسمارها" شامل 8 خانواده و 112 گونه در ايران هستند و بجز لوس مار و بزمجه بقيه نام فارسي ندارند و آنها را سوسمار يا مارمولك مي نامند كه از اين راسته چند گونه در اين منطقه وجود دارند.


راسته" مارها" در ايران از 7 خانواده كه شامل 63 گونه خشكزي و 9 گونه دريايي

تشكيل شده است در اين منطقه تا كنون هيچ مطالعه اي در باره مارها انجام نشده اما برخي از مارها در منطقه شناسايي شده كه عبارتند ازمارهاي قيطاني(غير سمي) ،

شتري(غير سمي) ، گورخري(غير سمي) ، تيرك مار(غير سمي) ، افعي سوسن(نيمه سمي) ، افعي پلنگي(نيمه سمي) ، تير مار(نيمه سمي) ، مارجعفري(سمي) ، گرزه مار يا افعي ايران (سمي).

((پرندگان منطقه حفاظت شده هفتاد قله))

از 502 گونه پرنده شناسايي شده در ايران 72 گونه در اين منطقه شناسايي

شده اند. بدليل نز ديكي منطقه با تالاب ميقان و دارا بودن عوامل اصلي نيازهاي

زيستي پرندگان همواره اين منطقه پذيراي پرندگان مهاجرو جوجه آور بوده كه علاوه بر پرندگان بومي جمعيت بسياري از پرندگان مهاجر در فصل بهار و پاييز
در خود جاي ميدهد كه نام برخي از آنها عبارتست از : عقاب طلايي ، دليجه ،

هما ، شاهين ، سار گپه ، جغد كوچك گونه هايي از خانواده چكاوك و چلچله

سينه سرخ ، بلبل ،سهره ،هدهد ، داركوب ، گونه هايي از خانواده كلاغها،

كبك ، تيهو ، بلدر چين و كبوتر جنگلي .

((پستانداران منطقه حفاظت شده هفتاد قله))

تاكنون 4000 گونه از 20 راسته پستانداران در جهان شناسايي شده كه در ايران بالغ بر 160 گونه از 10 راسته وجود دارد . پستانداران منطقه هفتاد قله اگر چه از گونه هاي استثنايي محسوب نمي شوند ولي زيستگاه بسيار ارزشمندي را در اختيار دارند كه براي زندگي پستانداران بزرگ و بومي ايران كه در مناطق استپي مركز ايران زيست مي نمايند بسيار مناسب است. برخي از گوشتخواران

كه از جايگاه والايي در راس هرم غذايي بر خوردارند و همچنين پستانداران بزرگ علفخوار از مهمترين بخش حيات وحشي هستند كه در اين منطقه زندگي مي كنند . بطور كلي پستانداراني كه در اين منطقه زندگي ميكنند عبارتند از :

گرگ ، شغال ، روباه ، كفتار ، گربه وحشي ، پلنگ ، گوركن ، خرگوش ، خارپشت ، تشي(جوجه تيغي) ، گراز ، آهو ، كل و بز ، قوچ و ميش

گردآورنده: HEAVENLY
منبع: http://www.irandeserts.com