قلعه کرشاهی یا قلعه دزدها؛بزرگترین سازه خشتی فعلی ایران !!!
دژ کرشاهی یا قلعه دزدها، قلعه ایست که در بخش خاوری(شرقی) شهرستان آران و بیدگل و شمال شهر ابوزیدآباد و در نزدیکی ارتفاعات کوه یخ آب در استان اصفهان قرار دارد. بعد از ویرانی ارگ بم در زلزله دیماه ٨٢ ،هم اکنون قلعه کرشاهی بزرگترین بنای خشتی ایران به شمار می رود. مساحت دژ بیش از ۴۰۰۰ متر مربع است و گفته می شود که شالوده آن در زمان پیش از اسلام ساخته شده است. این دژ از خشت و گل ساخته شده و هم اکنون از آثار برجای مانده از زمان قاجار است. این دژ یکی از قلعه های مهم سردار حسین کاشی از راهزنان و یاغیان دوره رضا شاه بوده و هنوز آثار گلوله های توپ در نبرد نیروهای دولتی و نیروهای سردار حسین کاشی در این دژ بر جای مانده است.
قلعه کرشاهی یا گهر شاهی که در اصطلاح محلی به «قلعه کر» نامور است. قلعه خشتی کرشاهی در مقابل یورش مغولان و شورشیان سالها تاب آورده و همچنان دیوارهای مستحکم آن پایدار است. دژ کنونی بر ویرانه های قلعه ی کهن بنا شده است. قلعه کرشاهی در دوره های گوناگون از جمله پس از یورش مغول بازسازی شده تا جلوی پیشروی دشمن که از راه کویر قصد یورش به نواحی مرکزی ایران را داشت، گرفته شود. از آن زمان به بعد هم بارها مورد استفاده حاکمان و راهزنان و حتا شورشیان قرار گرفته و آخرین بار توسط حسین کاشی از شورشیان اواخر دوره قاجار بازسازی شده است. هنوز هم آثار گلولههای توپ به جا مانده از درگیری نیروهای دولتی و شورشیان بر دیوارهای قلعه نمایان است.
این قلعه در زمان یورش مغول ها به عنوان پایگاهی برای مبارزه، به خوبی توانست در جنگی نابرابر چند روز مقابل یورش وحشیانه دشمن مقاومت کند. سربازانی که زمان یورش مغولان با آنها می جنگیدند، پس از رشادتهای فراوان و وارد کردن تلفات سنگین به دشمن، وقتی لشکر بزرگ مغول را می بینند که مانند مور و ملخ از هر سو می تازند، ترجیح می دهند از داخل قلعه به مبارزه ادامه دهند. مغول ها قلعه را محاصره می کنند ولی ساختار پیچیده قلعه، تسخیر آن را دشوار کرده بود چرا که در طراحی آن، اصول دفاعی به خوبی پیش بینی شده بود.
دور تا دور قلعه دو دیوار محکم کشیده شده و برجهای دیده بانی که تیراندازان در آن مستقر می شدند کمی متمایل به بیرون ساخته شده بود تا به تمام محوطه پیرامون دید داشته باشند. ضمن اینکه میان دیوار دوم و دیوار اصلی قلعه، خندق و کانالی به دهانه ۵ متر کنده شده که اگر دشمن از دیوار اول و دوم می گذشت، درخندق زمین گیر می شد و فرصتی برای تیراندازان قلعه به وجود می آمد تا آنان را از پای درآورند. همچنین قلعه، ۳ دیوار داشته که دیوار اصلی بلندتر از بقیه بوده که باقیمانده دیوار اول در ضلع خاوری هنوز پابرجاست.
به هرروی مغولها قلعه را محاصره می کنند با این تصور که وقتی آب و آذوقه ساکنان آن تمام شود، تسلیم خواهند شد. اما غافل از اینکه مهرازان(معماران) و سازندگان این شاهکار نظامی، حتی برای زمان محاصره هم پیش بینی کردهیاند و در کویر خشک و بی آب و در چنین دشت وسیعی، دژ را در جاییی ساخته اند که سطح زمین با سفرههای آب زیرزمینی، کمترین فاصله را دارد. به گونه ای که ساکنان دژ با کندن کمتر از ۵ متر زمین به آب می رسند. حوضی که اکنون نیز وسط حیاط دژ به چشم می خورد، یی و نیم متر ژرفا دارد و تا چند سال پیش، همیشه پر از آب بوده است. برکه و آبگیری که در محوطه باختری وجود دارد، هنوز هم کاملاً پرآب است و تشنگی مسافران کویر را برطرف می کند. بنابراین انتخاب مکان ساخت قلعه در حالیکه می توانست در هر جای دیگری از کویر ساخته شود، به نوبه ی خود نشانگر دانش مهرازان آن است که همین نکته می تواند دلیل مناسبی برای سفر گردشگران به این منطقه باشد. هنگام محاصره قلعه سربازان از تونل های مخفی که از داخل به خارج کنده شده بود، شبانه به دشمن شبیخون می زدند و شماری از آنان را از پای درمی آوردند...
منبع : نون و اب
