دریاچه ارومیه

http://www.irandeserts.com/maps/map-uromieh.gif
نام انگلیسی : uromyah lake نام فارسی : دریاچه ارومیه

دریاچه ارومیه در شمال غربی ایران قرار دارد و در میان دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی بخش شده است. دریاچه ارومیه بزرگ*ترین دریاچه درونْ سرزمینی ایران و دومین دریاچه آب شور دنیا است . آب این دریاچه بسیار شور بوده و عمدتآ از رودخانه*های زرینه*رود، سیمینه*رود، گدار، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می*شود.
حوضه آبریز دریاچه ارومیه ۵۱۸۷۶ کیلومتر مربع است که پیرامون ۳٪ مساحت کل کشور ایران را دربر می*گیرد.این حوضه با داشتن دشت*هایی مانند دشت پیرانشهر سلماس، ارومیه، تبریز، آذرشهر، مراغه، میاندوآب، مهاباد، نقده و اشنویه یکی از کانون*های ارزشمند فعالیت کشاورزی و دامداری در ایران بشمار می*رود.

دریاچه ارومیه بزرگ*ترین آبگیر دائمی آسیای غربی است که در غرب پشته (فلات) ایران قرار گرفته. پارک ملی دریاچه ارومیه پس از مرداب انزلی از جالب*ترین و نغزترین زیستگاه*های طبیعی جانوران در ایران بشمار می*رود. این دریاچه در حال حاضر ۲۷ گونه پستاندار ،۲۱۲ گونه پرنده ،۴۱ گونه خزنده ،۷ گونه دوزیست و ۲۶ گونه ماهی حیات وحش کویر این دریچه را تشکیل داده است.

دریاچه ارومیه دارای ۱۰۲ جزیره است که همه آنها از سوی سازمان یونسکو به عنوان اندوخته طبیعی جهان به ثبت رسیده است. جزیره اِشک زیستگاه پرندگان زیبای کوچگر از جمله مرغ آتش و تنجه و نیز گوزن زرد ایرانی است. گِل کرانه دریاچه خاصیت درمان برای دردهای بندگاهی (مَفصلی) و بیماری*های زنان را دارد. برای گشت و گذار در دریاچه و جزیره*های آن می*توان از دو کشتی سهند و نوح یا قایق*های گوناگون در بندر گلمانخانه بهره گرفت.


دریاچهء ارومیه در قسمت غربی فلات ایران،بین عرض جغرافیایی‏ 9 و 37 تا 12 و 38 شمالی و طول جغرافیایی 6 و 45 تا 54 و 45 شرقی قرار دارد7و ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد برابر 1274 متر است.8این دریاچه شبیه گودالی تقریبا مستطیل شکل است‏ که از شمال به جنوب کشیده شده و آ ذربایجان را به دو قسمت غربی و شرقی تقسیم کرده است.وسعت این دریاچه حدود 4600 کیلومتر مربع است که از این نظر بزرگ‏ترین دریاچهء داخلی ایران به شمار می‏رود9که از شمال به حوضهء ارس،از جنوب به کوه‏های کردستان، از غرب به کوه‏های مرزی ایران و ترکیه و از شرق به کوه‏های سهند و سبلان منتهی می‏شود.10
طول تقریبی دریاچهء ارومیه در حدود 135 تا 150 کیلومتر و عرض‏ آن برابر 15 تا 50 کیلومتر است.این دریاچه با دارا بودن 220 تا 280 گرم در لیتر از نمک‏های گوناگون به صورت محلول،در ردیف یکی‏ از مهم‏ترین دریاچه‏های فوق اشباع( Hypers.lins )از نمک محسوب‏ می‏شود.11مقدار املاح موجود در آن،هنگام کم‏آبی 155 گرم در لیتر و هنگام پرآبی 3/111 گرم در لیتر است که قسمت اعظم این‏ املاح را کلرورها،برمور،یدور،سدیم،م نیزیم و سولفات دوفر تشکیل می‏دهد.12مطالعات انجام شده در سال 1379 نشان‏ می‏دهد،دورهء کم‏آبی که از اواخر سال 1374 آغاز شده است و تاکنون‏ ادامه دارد،تأثیر مهمی در افزایش غلظت عناصر فوق داشته است.13 با توجه به شوری بالای آب این دریاچه هیچ موجود زنده‏ای به جز حیوانات سخت‏پوست(خرچنگ)در آن یافت نمی‏شود.در قعر دریاچه،رستنی‏هایی از نوع جلبک‏های کبود( Cyanofyces )دیده‏ می‏شوند.همچنین نوع دیگری از این جلبک‏ها به نام intes tinalis) (antromrfa روی سنگ‏های دریاچه و بین گل و لای می‏رویند که به‏ علت وزش بادهای شدید از جا کنده می‏شوند،در سطح آب شناور می‏مانند و غذایی برای پرندگان دریاچه محسوب می‏شوند.14
گنجایش دریاچهء ارومیه حدود 12 میلیارد مترمکعب برآورد شده‏ و عمق متوسط آن 4 متر است.عمق دریاچه در قسمت شمالی بین 5 تا 6 متر و در قسمت جنوبی و جنوب غربی به 14 تا 17 متر می‏رسد.15 تغییر سطح آب دریاچه در ایام سال کاملا محسوس است.در فصل‏ تابستان،آب دریاچه حدود یک متر پائین می‏رود،به‏طوری که از مساحت دریاچه،حدود 150 کیلومتر مربع آن خشک می‏شود و در سواحل دریاچه،زمین‏های باتلاقی شکل می‏گیرد.16
از نظر مورفولوژی،وسط دریاچه مجمع‏الجزایری با قریب به پنجاه‏ جزیره و در قسمت شمالی آن جزیرهء بزرگ‏تری به نام«شاه‏داغی»واقع‏ شده است.به‏طور کلی،این دریاچه 102 جزیره و صخرهء سنگی دارد که همهء آن‏ها به غیر از جزیرهء اسلامی،غیرمسکونی هستند.بزرگ‏ترین‏ این جزیره‏ها جزیرهء قویون داغی(کبودان)است که در سه کیلومتری‏ رحمان‏لو قرار دارد.17این دریاچه به علت قابل کشتیرانی بودن بنادری‏ دارد که مهم‏ترین آن‏ها شرفخانه و گلمانخانه هستند و در زمینهء حمل و نقل مسافر و بار و انبارداری فعالیت می‏کنند.
جاذبه‏ ها و قابلیت‏ های گردشگری

قابلیت‏های گردشگری دریاچهء ارومیه را می‏توان برپایهء این موارد مورد بررسی قرار داد.آنچه بیش از همه می‏تواند مورد توجه گردشگران‏ قرار گیرد،ژئومورفولوژی و همچنین پوشش گیاهی و حیات وحش‏ دریاچه است.
جزیره‏ ها

در این دریاچه مجموعا 102 جزیره و صخرهء سنگی وجود دارد. مساحت کل این جزیره‏ها 33486 هکتار و مساحت جزیره‏ها بزرگ‏ و معروف آن از جمله قویون داغی(کبودان)،اشک داغی،اسپیر،آرزو یکی از جزایر آهکی واقع در شرق دریاچه ارومیه(مشت عثمان) و شاهی(اسلامی)روی هم رفته به 32640 هکتار می‏رسد که در این‏ بین،جزیرهء کبودان بزرگ‏ترین آن‏ها و تنها جزیرهء این دریاچه است که‏ در طول سال آب شیرین دارد.علاوه بر این جزیره‏ها که در میان وسعتی‏ از آب شور دریاچه،در اثر بارش باران‏های بهاری و پائیزی و وجود خاک حاصلخیز،حیات گیاهی و جانوری متنوعی دارند و چهره و چشم‏انداز کم‏نظیری را به وجود آورده‏اند.18
صخره‏های آهکی بیرون آمده از آب دریاچه نیز منظرهء بسیار بدیع‏ و زیبایی را خلق کرده‏اند که هر بیننده‏ای را مسحور می‏سازند.در این‏ مورد می‏توان به جزیرهء«مشت‏عثمان»اشاره کرد که از دور به شکل‏ مشتی بسته است.19
دره ‏ها

دره‏های موجود در جزایر بزرگ دریاچهء ارومیه به عنوان‏ زیستگاه‏های اصلی حیات‏وحش،پرندگان و پستانداران،از دیگر جاذبه‏های گردشگری دریاچه هستند.این دره‏ها عبارتند از:
الف)در جزیرهء کبودان،دره‏های رزرا،قوچ دره‏سری و(درهء قوچ)، حسن‏آقا دره‏سی(درهء حسن‏آقا)،جن‏دره‏سی(درهء جن)،گوله دره‏سی، شکارگاه،قره‏داغ بزرگ و قره‏داغ کوچک که به دلیل وجود چشمه‏های‏ آب شیرین،پوشش گیاهی نسبتا خوب،سنگ آب‏ها،دوری از محل‏ ساختمان‏ها و مسیر حرکت شناورها،بهترین زیستگاه‏های قوچ و میش‏ ارمنی،پلنگ و انواع پرندگان بومی و مهاجر هستند.20
ب)در جزیرهء اشک،دره‏های زرشک‏دره،کت دره‏سی، داغداغان،شور دره‏لار(دره‏های شور)بایگوش دره‏سی(درهء جغد)و درهء امیرخان که به علت دارا بودن پوشش گیاهی بسیار خوب و سنگ آب‏های عمیق،مهم‏ترین زیستگاه گوزن زرد ایرانی هستند.
ج)در دامنه‏های شمالی و جنوبی جزیرهء اسپیر،دره‏های سرسبز، اسکله و کت دره‏سی با انبوه درختان و درختچه‏ها،منبع ذخیرهء آب 50 مترمکعبی و ده منبع آب چشمهء طبیعی که زیستگاه اصلی گوزن‏های‏ مهاجر هستند.
پوشش گیاهی

پوشش گیاهی و فرم‏های حیاتی مهم جزیره‏ها که حیات جانوری‏ پارک ملی دریاچهء ارومیه وابسته به آن‏هاست،به چهار گروه متفاوت‏ تقسیم می‏شوند که عبارتند از:سوزنی برگان شامل سرو کوهی یا ارس؛ درختان و درختچه‏های پهن‏برگ خزان‏کننده از قبیل بنه یا پستهء وحشی و داغداغان؛گراس‏ها،گونه‏ها ی علفی و شیرابه‏دار؛گونه‏های خشبی و چوبی که مجموعهء آن‏ها در 149 جنس و 55 تیره شناسایی شده است.
به‏طور کلی،از نظر فیزیولوژی جامع گیاهی،جزایر استپی و شامل گیاهان یکساله مانند خانوادهء گندمیان و گیاهان پایا مثل بنه و انواع درختچه‏ها هستند.گونه‏های غالب رویش‏های پارک یوشان، از خانوادهء مرکبات هستند.21
حیات‏ وحش

یکی دیگر از قابلیت‏های گردشگری دریاچه،به حیات‏وحش آن‏ شامل انواع پستانداران،پرندگان و خزندگان مربوط است«که در این‏ بین بدون شک پرندگان بارزترین و باارزش‏ترین نشانه‏های حیات در دریاچهء ارومیه هستند».22تاکنون 186 گونه متعلق به 22 خانواده از پرندگان بومی و مهاجر در پارک ملی دریاچهء ارومیه شناسایی‏ شده است.23دریاچهء ارومیه با وسعت زیاد،جزایر متعدد،سواحل‏ کم‏عمق و از همه مهم‏تر،امنیت و آرامشی که به میهمانان خوش پرواز ارزانی می‏دارد،یکی از مهم‏ترین زیستگاه‏های پرندگان مهاجر است‏ و از نظر تنوع و زیبایی،در سطح قارهء آسیا بی‏نظیر است.در فصل‏های بهار و تابستان،دریاچهء ارومیه به بزرگ‏ترین منطقهء زادوولد برخی از پرندگان تبدیل می‏شود که مهم‏ترین آن‏ها عبارتند از:
فلامینگو(مرغ آتشی):این پرندگان هر ساله از فروردین‏ماه‏ قسمت‏های جنوبی ایران و خلیج‏فارس را ترک و در دسته‏های 35 تا 65 هزارتایی،در جزایر دریاچهء ارومیه زادوولد می‏کنند.
پلیکان سفید(مرغ سقا):تعداد این پرندگان در فصول تخم‏گذاری‏ بالغ بر 16 هزار است که در جزایر دوقوزلار(جزایر سه‏گانه)در جنوب‏ دریاچه،تخم‏گذاری و جوجه‏های خود را با صید ماهی‏های‏ رودخانه‏های آب شیرین مجاور تغذیه می‏کنند.
تصویر صفحه مراجعه شود) تنجه یا مرغ باد کوبه‏ای:که هر سال حدود 5 تا 10 هزار جفت از آن‏ها در منطقه به زاد و ولد می‏پردازند.علاوه بر پرندگان فوق که کلونی‏ و اجتماع آن‏ها در آسیا بی‏نظیر است،پرندگان دیگری مانند:کاکایی‏ نقره‏ای،کاکایی صورتی،آنقوت و کفجه نوک تیز،دسته‏های‏ چندهزارتایی،در جزایر مختلف تولید مثل می‏کنند.
جالب این است که چهرهء دریاچهء ارومیه فصل‏های پائیز و زمستان‏ به کلی دگرگون می‏شود.پهنهء آب‏های لاجوردی که در بهار و تابستان‏ شاهد جنب و جوش حاصل از لانه‏سازی و جوجه‏آوری هزاران هزار لانه‏سازی لک لک سفید در جزایر دریاچهء ارومیه
تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر صفحه مراجعه شود) پرندهء رنگین پر و فعال بوده است،سکون و آرامشی دلپذیر به خود می‏گیرد.فلامینگوها،پلیکان ‏ها،کاکایی‏ها و حتی بسیاری از تنجه‏ها و آنقوت‏ها به سوی نقاط جنوبی و گرمسیر پر می‏کشند.ولی این آرامش‏ ظاهری و کوتاه چندان دوامی ندارد و تقریبا بلافاصله پس از مهاجرت‏ پرندگان تخمگ ذار از دریاچه،گروه‏های پرندگان آبزی مهاجری که‏ دوران جوجه‏دار شدن خود را در سرزمین‏های سردسیر شمالی سپری‏ کرده‏اند.از راه می‏رسند تا زمستان را در دریاچهء ارومیه به سر ببرند.به‏ این ترتیب،دریاچه در فصل‏های گوناگون،به عنوان زیستگاه و محل تغذیه مورد استفادهء پرندگان قرار می‏گیرد.
علاوه بر سطح دریاچه و جزایر آن،در حاشیه‏ها و به خصوص‏ حاشیه‏های جنوبی،نیزارها و تالاب‏های آب شیرین فراوان و متعددی‏ وجود دارند که آب آن‏ها از چشمه و یا رودخانه‏های موجود تأمین‏ می‏شود.همین تالاب‏ها هستند که میزبان گروه دیگری از پرندگان‏ نظیر:غاز خاکستری،کله سبز،نوک پهن،اردک سرحنایی،اردک‏ سرفید هستند و در این همزیستی بزرگ و پیچیدهء طبیعت،مهمانانی‏ دیگر به حساب می‏آیند.24در نهایت،همهء این شرایط و امکانات باعث‏ جذب گروه‏های متنوعی از پرندگان در جزایر می‏شود که ارزش پارک‏ را در دنیا به عنوان نمونه‏ای برجسته از میراث طبیعی تثبیت می‏کنند.
پستانداران:پستانداران مهم پارک ملی ارومیه منحصر به یک راسته‏ از زوج سمن از دو خانوادهء گاوسانان و گوزن‏ها یعنی گوسفند وحشی‏ نژاد ارمنی و گوزن زرد ایرانی هستند،گوزن زرد خالدار به نام علمی‏ "dama mespotamica" یکی از نادرترین گوزن‏های جهان است.
خزندگان:در جزایر دریاچهء ارومیه،خزندگان متفاوتی از جمله‏ آفتاب‏پرست،مارمولک،انواع مارهای سمی و نیمه سمی از جمله افعی‏ و مار آتشین یافت می‏شوند.اما در این بین،جزیرهء اشک از نظر تنوع‏ گونه و کثرت آن‏ها بیش‏ترین تعداد را دارد.همچنین،خزندگان جزایر همرنگی فوق‏العاده‏ای با محیط دارند و گاهی حتی از فاصلهء دو متری‏ هم قابل تشخیص نیستند.25
سواحل دریاچه

از دیگر جاذبه‏های گردشگری دریاچهء ارومیه،سواحل زیبای آن‏ هستند که در محل تلاقی دو محیط متفاوت طبیعی(خشک و دریا) همراه با هوای لطیف و نسیم دریا و آفتاب درخشان و آب کبود و بنفش‏ پهناور،منظرهء خوش رنگ دیده‏نوازی را به آن می‏دهند.همچنین لجن‏ مخصوص سواحل دریاچه،از نظر لجن درمانی حائز اهمیت فراوان‏ است.«به خاطر گرمای موضعی ثابت و تةثیر رادیو اکتیوتیه و گوگرد موجود در آن،جریان خون در عروق و رگ‏های بسیار ریز تحت جلدی‏ و مفاصل دردناک بیماران رماتیسمی تسریع می‏شود و کمک مؤثری به‏ بهبود آن‏ها می‏کند.»26
تصویر صفحه مراجعه شود) تصویری از تالاب‏های اطراف دریاچه
گونه‏شناسی گردشگری دریاچه:گونه‏شناسی گردشگری می‏تواند از یک سو در زمینهء عرضهء محصول گردشگری در چارچوب ایجاد تقاضا و بازاریابی مفید واقع شود و از دیگر سو،راهبردهایی را در زمینهء فراهم آوردن تسهیلات و خدمات مورد نیاز فعالیت‏های گونه‏های‏ گوناگون گردشگری به دست دهد.با توجه به آنچه از قابلیت‏های‏ گردشگری دریاچهء ارومیه بیان شده،می‏توان زمینه‏های جذب‏ گونه‏های گردشگری را بازشناخت و بر این مبنا،گونه‏های گردشگری‏ دریاچهء ارومیه را به صورت زیر مورد بررسی قرار داد:
گردشگری دریایی:این‏گونه از گردشگری،با توجه به وابسته‏های‏ تعریفی خود که شامل جنبه‏های فیزیکی از لحاظ تلاقی خشک و آب‏ به عنوان نواحی ساحلی و همچنین جنبه‏های بیولوژیکی همچون‏ شوری و جزر و مد است،این‏گونه تعریف می‏شود.«گردشگری‏ دریایی شامل فعالیت‏هایی است که مستلزم مسافرت از یک محل‏ اقامت،و تمرکز روی محیط دریایی است».27دریاچهء ارومیه را نمی‏توان دارای تمامی وابسته‏های تعریفی گردشگری دریایی دانست، ولی،با کمی اغماض قابلیت‏های این دریاچه نمی‏تواند دربر گیرندهء این‏گونه از گردشگری باشند.
وجود سواحل گسترده و مناظر زیبای حاصل از چشم انداز دریاچهء ارومیه،با قابلیت‏های انجام فعالیت‏های تفریحی همچون قایقرانی، شنا و نظیر این‏ها،همراه با لطافت آب و هوایی آن به خصوص در فصل‏های گردشگری دریایی(تابستان)،این امکان را مهیا کرده است‏ که در مقیاس وسیع بتوان،جلوه‏هایی از محصول گردشگری دریایی را برای تقاضای فزایندهء داخلی به خصوص قشر جوان جامعه،عرضه‏ کرد.هرچند نباید از نظر دورداشت که گردشگری دریایی در ابعاد گوناگون برپایهء گردشگری طبیعی و با انگیزه‏های تفریحی شکل گرفته‏ و خود به دو عامل ابزارها و وسایل لازم همراه با ضریب امینی مورد نیاز وابسته است.28در ین میان،برآورد تقاضا برای گردشگری و تفریحات‏ مربوطه در دریاچهء ارومیه با دو سطح رابطه دارد:یکی مکان‏های‏ عمومی با تفریحات وابسته به دریاچه و دیگری،تنوع فعالیت‏های‏ تفریحی که می‏تواند به‏طور عمومی مورد استفاده قرار گیرد.29
گردشگری سلامتی یا درمانی:به این‏گونه گردشگری افراد و گروه‏هایی علاقه دارند که برای استفاده از تغییر آب و هوا(با هدف‏ پزشکی درمانی)،استفاده از آب‏های معدنی،گذران دوران نقاهت، معالجه و نظیر این‏ها،مسافرت می‏کنند.30به‏طور کلی،گردشگری‏ در مفهوم سلامتی معنی وسیعی را دربرمی‏گیرد.انسان برای بهبود و به دست آوردن شفا،از دوره‏های نخستین به منابع‏ هیدرومینرال( Hydrominral )و هیدروترمال( Hydrotermal )موجود در طبیعت و یا داخل غارها توجه زیادی کرده است.31دریاچهء ارومیه‏ نیز با توجه به ویژگی‏های لجن درمانی در آن،می‏تواند جاذب این‏گونه‏ از گردشگری باشد.وجود املاح و مواد معدنی در لجن‏های سواحل‏ دریاچهء ارومیه،قابلیت درمانی بالایی را پدید آورده است.همان‏گونه‏ که قبلا ذکر شد،این لجن‏ها با خاصیت درمانی خود می‏توانند برای‏ بهبود بیماری‏هایی همچون روماتیسم مفید واقع شوند.این خود ایجاب‏ می‏کند که با شناسایی مکان مدنظر برای جذب گردشگری سلامتی، زمینه‏های لازم فراهم آید.
اکتوریسم(طبیعت‏گردی):گردشگ ری در طبیعت یا اکوتوریسم‏ در برگیرندهء تمام مسافرت‏هایی است که به منظور لذت از طبیعت انجام‏ می‏گیرند و در آن،حفاظت از محیطزیست و پایداری جاذبه‏های‏ طبیعی،اهمیت بسیار دارد.همچنین افزایش درآمد و اشتغال یا به‏طور کلی سطح رفاهی جامعهء محلی نیز مدنظر است.32جریان‏های‏ اکتوریستی می‏تواند شامل گردشگرانی باشد که:
1.طبیعت‏گردانی پروپاقرص هستند.بیش‏تر آن محقق و دانشمندند.
2.برای دیدن مناطق حفاظت شده سفر می‏کنند. 3.خواهان سفری جالب و جذاب به مناطقی طبیعی،همراه با دیگر فعالیت‏های مدنظر هستند.
4.به‏طور اتفاقی،در قسمتی از یک مسافرت وسیع‏تر،دیدن‏ جاذبه‏های طبیعی را تجربه می‏کنند.33
اکوتوریسم امروزه در سطح جهان مطرح است و بنابر پیش‏بینی‏های سازمان جهانی گردشگری،در دهه‏های اول قرن‏ بیست و یکم رشد 20 تا 30 درصد خواهد شد.34
این‏گونه از گردشگری برپایهء قابلیت‏های دریاچهء ارومیه، به خصوص در زمینهء پوشش گیاهی و حیات‏وحش و دارا بودن مناطق‏ حفاظت شدهء متعدد،یکی از مهم‏ترین گونه‏های گردشگری است. که با توجه به سهم عمدهء اکوتوریسم در گردشگری پایدار و با در نظر گرفتن سطح رفاه ساکنان محلی و توانایی‏های این‏گونه از گردشگری در جذب گردشگران خارجی از کشورهای پیشرفته ضروری‏ است که در این منطقه به تقویت عرضهء محصول اکتوریستمی توجه‏ بیش‏تری شود.اکتوریسم در دریاچهء ارومیه می‏تواند برای مردم محلی‏ و کارکنان صنعت گردشگری،به منظور بهره‏وری و همچنین ایجاد تجربهء سطح بالا برای گردشگران فرصت‏های بسیاری را فراهم آورد.35
گردشگری روستایی:این‏گونه از گردشگری در چارچوب‏ گردشگری پایدار،به عنوان بهره‏وری از جاذبه‏های طبیعی و انسانی‏ روستا در جهت پویایی اقتصاد روستایی مطرح است.گردشگری‏ روستایی شامل تمامی فعالیت‏هایی است که در محیط روستا و پیرامونش،با توجه به روابط متقابل انسان و محیط و سطوح فناوری و فرهنگ،برپایهء جاذبه‏های روستایی صورت می‏گیرد.با توجه به آن‏که‏ در اکثر نواحی ساحلی دریاچهء ارومیه،روستاهایی وجود دارند، این‏گونه گردشگری می‏تواند در بهره‏وری اقتصادی از منابع طبیعی، به منظور افزایش سطح درآمد و ایجاد اشتغال برای ما زاد نیروی کار، مفید واقع شود.همچنین،به دست آوردن نمک از آب دریاچه به عنوان‏ یک منبع درآمد و نیز انتقال دام و کوچ به جزایر درون دریاچه برای‏ چرا36،می‏تواند به عنوان جاذبه مدنظر قرار گیرد.
به‏طور کلی،وجود آداب و فرهنگ سنتی همراه با جاذبه‏های‏ طبیعی می‏تواند،آن‏هایی را که مایلند از این هستهء نژادی سنت درستی‏ درکی داشته باشند،به خود جلب کند.در این میان،گردشگری‏ روستایی در دریاچهء ارومیه می‏تواند در برگیرندهء کلیتی از تمامی‏ فعالیت‏های گردشگری باشد که در یک سیستم گردشگری، بازخوردهای مثبتی را در این منطقه شکل می‏دهند.این‏گونه از گردشگری می‏تواند:رشد اقتصادی،ایجاد تنوع و ثبات در اشتغال و حفظ مشاغل دیگر،تجارت و صنایع،فرصت‏هایی برای رشد درآمد تصویر صفحه مراجعه شود) به صورت فعالیت‏های چندگانه،ایجاد بازارهای جدید برای‏ محصولات کشاورزی و گسترش میانی اقتصاد منطقه‏ای را سبب‏ شود.37
راهبردهای توسعه

در راستای گونه‏شناسی گردشگری در دریاچهء ارومیه لازم است‏ که راهبردهای توسعه برای دستیابی صنعت گردشگری به هدف‏های‏ موردنظرش در این منطقه،ترسیم شود.در این بین،در تظر گرفتن‏ تمامی ابعاد صنعت گردشگری،عرضه و تقاضای محصول،آثار اجتماعی-فرهنگی،پایداری منابع و افزایش سطوح توسعهء همه جانبه‏ می‏تواند مفید واقع شود.در وهلهء اول،در زمینه‏های عرضه و تقاضا، راهبردهای توسعه باید برپایهء افزایش خدمات و تسهیلات گردشگری‏ و بالا بردن ضریب اطمینان و کارایی فعالیت‏های جنبی مدنظر گونه‏های متفاوت گردشگری و به‏طور کلی،افزایش کیفیت محصول‏ گردشگری،قرار گیرد و باید کوشید،ظرفیت‏پذیری گردشگری در این‏ منطقه همراه با امکانات مورد نیاز افزایش یابد.
برپایهء آمار موجود،کل ظرفیت امکانات اقامتی و سکونتگاهی‏ گردشگری در منطقهء موردنظر،تنها در حدود 148 تا 212 تخت‏ است،درحالی‏که تعداد بازدیدکنندگان در فصل تابستان،یعنی فصل‏ گردشگری این منطقه،در هر ماه برابر 50 هزار گردشگری داخلی‏ است.38این رقم،در کنار 13 هزار گردشگر خارجی که در طول‏ یک سال(1380)از این منطقه بازدید کرده‏اند،پائین بودن قابلیت‏های‏ عرضهء خدمات به گردشگران در این منطقه را نشان می‏دهد.بر این‏ مبنا،در راستای عرضهء محصول گردشگری،راهبردهایی همچون‏ افزایش ظرفیت‏پذیری و امکانات اقامتی،قابلیت دسترسی به‏ جاذبه‏ها،افزایش کیفیت و کمیت فعالیت‏های جنبی و تفریحی، برآورد مشاغل رسمی و غیررسمی،ترغیب و تشویق سرمایه‏گذاری‏ خصوصی به فعالیت در این صنعت،با توجه به ضریب بالای انباشت‏ سرمایه و بازگشت کوتاه‏مدت آن،آگاهی و آموزش ساکنان محلی‏ در مورد ضرورت‏ها و هدف‏های مدنظر از توسعهء صنعت گردشگری و نگرش‏های برنامه‏ریزی با رهیافت گردشگری پایدار،باید مورد توجه‏ قرار گیرد.
در زمینهء تقاضای گردشگری یا به‏طور کلی مصرف‏کنندگان صنعت‏ گردشگری،در وهلهء اول شناخت بازارها همراه با بازاریابی و برآورد تقاضا در بازارهای بالقوهء داخلی و خارجی مطرح است.بازاریابی گردشگری در برگیرندهء شناخت پویایی‏های سیستم گردشگری و تجزیه و تحلیل گردشگری به عنوان فعالیتی تجاری برمبنای درکی‏ ساختاری و احتیاج مدیریتی در یک بازار پیچیده است.39بازاریابی‏ در این منطقه می‏تواند،فعالیت‏هایی همچون تعیین هدف‏های‏ بازاریابی،تدوین راهبردهای بازاریابی،تهیه و اجرای برنامهء ترویج و ارائهء خدمات اطلاع‏رسانی گردشگری را دربرگیرد.این فعالیت‏ها می‏توانند مبتنی بر راهبردهایی همچون شناسایی بازارها،تجزیه و تحلیل‏ گردشگران و تبلیغات گردشگری باشد.40در این بین،بازاریابی‏ به وسیلهء بخش خصوصی فعال در زمینهء تجارت گردشگری نیز می‏تواند در کنار بازاریابی دولتی،در افزایش تقاضا برای گردشگری در این‏ منطقه مؤثر واقع شود.41
راهبردهای دیگر که در زمینهء توسعهء صنعت گردشگری در این‏ منطقه شکل می‏گیرد،می‏تواند در زمینه‏های متفاوتی باشند و در یک‏ مجموعهء کلی،در زمینهء گردشگری پایدار اعمال می‏شوند.گردشگری‏ پایدار می‏تواند به عنوان فلسفه‏ای که در توسعهء پایدار ریشه دارد،برای‏ پاسخگویی به نتایج عملی نیازها در برابر آثار منفی صنعت گردشگری‏ در نواحی مقصد به کار آید42و خود سه کاربرد مهم در منطقه دارد: 1.بهبود کیفیت زندگی میزبانان 2.مهیا کردن کیفیت بالای تجربهء گردشگری برای بازدیدکنندگان 3.حفظ کیفیت محیطزیست در رابطه‏ با محیط انسانی و طبیعی.43
برای دستیابی به گردشگری پایدار ضروری است،ظرفیت و آستانهء آن در منطقه،به عنوان زمینه‏های اقتصادی پایداری منابع مورد توجه‏ قرار گیرد.راهبردهای گردشگری پایدار در دریاچهء ارومیه می‏تواند در زمینهء حفاظت از پایداری منابع حیاتی(فرهنگی،اجتماعی،طبیع� �)و ایجاد پایداری در بهره‏وری درازمدت با مشارکت مردم و حفظ تنوع و گوناگونی‏ گردشگری،همراه با افزایش سطح رفاه عمومی شکل گیرد.44
در زمینهء برنامه‏ریزی برای توسعهء صنعت گردشگری در دریاچهء ارومیه،در نظر گرفتن یک دیدگاه منطقه‏ای ضروری است؛دیدگاهی‏ که در چارچوب یک کلیت انسجام یافته از یک حوزهء گردشگری،با تأکید بیش‏تر بر دریاچهء ارومیه و با توجه به بایسته‏های موجود در آن و در نظر داشتن روابط منطقه‏ای بین شهرها و روستاهای اطراف،بتواند به راهکارهای مدنظر توسعه دست یابد.این کار با توجه به قابلیت‏های‏ موجود و بازدهی سریع و اندک سرمایه‏گذاری،می‏تواند مفید واقع‏ شود.شکوفایی عملکرد گردشگری در چارچوب توسعهء منطقه‏ای‏ می‏تواند،گامی در جهت تقویت اقتصاد روستاها و شهرهای کوچک‏ و میانی باشد.علاوه بر آن،جریان مهاجرت به بیرون(برون کوچی)را با ایجاد اشتغال و افزایش سطح درآمد کاهش دهد.گردشگری در چارچوب برنامه‏ریزی منطقه‏ای این قابلیت را دارد که چون کاتالیزوری، با انتقال قوهء خرید مناطق شهری بزرگ و مراکز صنعتی به مناطقی که‏ کم‏تر توسعه یافته‏اند،به کاهش نابرابری‏های درون منطقه‏ای و منطقه‏ای کمک کند.45
نتیجه ‏گیری

همان‏گونه که بیان شد،دریاچهء ارومیه با دارا بودن قابلیت‏های‏ بسیار قابل توجه،توانایی آن را دارد که به یکی از کانون‏های مهم‏ گردشگری در سطح داخلی و خارجی تبدیل شود.آنچه بیش از همه‏ در رویکرد گردشگری به دریاچهء ارومیه مورد توجه است،در نظر گرفتن‏ گونه‏های متفاوت گردشگری برای توسعه در چارچوب راهبردهای‏ ارائه شده است.از قابلیت‏های این دریاچه،برای گردشگری، اکوتوریسم است که می‏تواند علاوه بر طبیعت‏گردان داخلی،زمینه‏ساز جذب گردشگران خارجی باشد.به این منظور باید بازارهای بالقوه، به خصوص در کشورهای توسعه یافته را شناسایی کرد تا ضمن کسب‏ درآمد ارزی،افزایش سطح اشتغال نیز امکانپذیر شود.هرچند گردشگران داخلی در زمینهء گردشگری دریایی با توجه به پارامترهای‏ اجتماعی-فرهنگی جامعه در اولویت قرار دارند،ولی ویژگی‏های‏ شاخص این دریاچه در زمینه‏های متفاوتی که ذکر شد،خود می‏تواند نقطهء اتکایی در زمینهء جذب گردشگران خارجی باشد.
ایجاد پارک‏های دریایی و تأمین امکان دسترسی به جزیره‏ها به وسیلهء بخش‏های دولتی و خصوصی،می‏تواند راهکار مناسبی برای‏ توسعهء جاذبهء گردشگری در این منطقه باشد.46در زمینهء قابلیت‏های‏ درمانی نیز لازم است تا احداث یک مؤسسهء هیدروترمال و مهمانخانه‏ها و آسایشگاه‏های مربوطه در مناطق گوناگون سواحل این دریاچه مدنظر قرار گیرد.47
در این میان،گردشگری روستایی نیز می‏تواند به عنوان یک کلیت، تمامی گونه‏های گردشگری را در بر گیرد و با تأسیس امکانات و خدمات‏ مورد نیاز در نزدیکی روستاها و پیرامون آن‏ها،همچنین ایجاد فعالیت‏های‏ جنبی با توجه به سنت‏ها و آداب و رسوم ساکنان این‏روستاها،تنوع اقتصاد ملی و فرصت‏های چندگانه‏ای را با ایجاد شغل‏های جدید و متنوع در ارتباط با گردشگری،همچون تأمین اتاق برای گردشگران،تهیهء غذا، خرده فروشی،حمل و نقل و ایجاد سرگرمی،فراهم آورد.48
به‏طور کلی،زمینه‏های ساماندهی گردشگری در دریاچهء ارومیه‏ را می‏توان در چارچوب مواردی همچون:ایجاد راه‏های آسفالته بین‏ مناطق گردشگری و نواحی شهری و روستایی،توسعهء ارتباطات،ایجاد تأسیسات و تسهیلات گردشگری در زمینهء ساختمان،هتل و فضاسازی محیط،ایجاد شهرک‏های گردشگری و سکونتگاه‏های‏ اقامتی ارزان قیمت،همراه با تبلیغات،تهیه و توزیع انواع نقشه‏ها و بروشورهای گردشگری و نظیر این‏ها دانست.
توسعهء گردشگری پایدار این منطقه باید برپایهء گردشگری مبتنی بر جامعه شکل گیرد.در این‏رویکرد،به گردشگری و دخالت جامعه در فرایند برنامه‏ریزی و توسعه و پیشبرد انواع گردشگری پرداخته شود که‏ فایده‏هایی برایس اجتماعات محلی ایجاد می‏کند.با این‏رویکرد،منافع‏ توسعهء گردشگری برای ساکنان محلی تضمین می‏شود و منافع ساکنان‏ به حد اکثر می‏رسد،گردشگری بهتر پذیرفته می‏شود و مشارکت در حفظ
منابع افزایش می‏یابد.49در این میان،توزیع اثرات گردشگری در سطح‏ منطقه و خارج از آن،چگونگی توزیع جغرافیایی منافع حاصل از گردشگری برای هر واحد سرمایه‏گذاری،نحوهء ارتباط با سایر بخش‏های‏ اقتصاد محلی و بهبود و رشد مدیریت مؤثر گردشگری در منطقه،از جمله‏ عواملی هستند که در انتخاب برنامه‏ها و جهت‏گیری توسعهء صنعت‏ گردشگری در مقیاس کوچک‏تر،به‏طور مستقیم سود بیش‏تری در مقایسه‏ با صنعت گردشگری در مقیاس وسیع،نصیب جوامع محلی می‏کند.

http://www.irandeserts.com/file/imag...f0e8a71f48.jpg http://www.irandeserts.com/file/imag...996b510b0b.jpg
http://www.irandeserts.com/file/imag...214e26b0e6.jpg

http://www.irandeserts.com/file/imag...26b16abfb1.jpg

http://www.irandeserts.com/file/imag...8cba1a998b.jpg

http://www.irandeserts.com/file/imag...2af0ccb20c.jpg

http://www.irandeserts.com/file/imag...50b0d32e4d.jpg

خدا رحمت کنه دریاچمو که چه زیبا بود.برا شادی روحش صلوات...
گردآورنده: HEAVENLY
منبع: http://www.irandeserts.com

سلام دوستان
دیگه به نظرم باید یواش یواش به فکر یه اسم جدید برای دریاچه ارومیه باشیم!
چون دیگه دریاچه ای وجود نداره،بیابون نمکه
واقعا باعث تاسفه ما ایرانی ها استاد از بین بردن موقعیتها و نعمت های رایگانیم
به روشهای گوناگون و فراوانی میشد از دریاچه ارومیه بهره برد ما بدترین روش رو انتخاب کردیم و باعث نابودی این منبع ارزشمند شدیم وباید منتظر عواقبش باشیم
امروز برای انجام کاری رفته بودم نزدیکای دریاچه نه ببخشید بیابون ارومیه چنتا عکس از این بیابون گرفتم البته عکسها زیاد هم نزدیک نیست ولی کاملا مشخصه همه چیز!
فقط یه توضیح کوچولو بدم تو عکس بعضی جاها مثل این میمونه که دریاچه آب داره اما اصلا این اشتباهو نکنین اونا نمکه تو بیابون مگه آب پیدا میشه!!!
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...2_imag0754.jpg
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...0_imag0753.jpg
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...9_imag0752.jpg
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...2_imag0751.jpg
در آخر میخوام تشکر کنم از همه افردای که دست به دست هم دادن تا ما صاحب این بیابون بشیم

سلام دوستان
میخواستم چند تا مطلب در این خصوص برات اینجا بگم...
یادش بخیر اون سال هائی که دریاچه آب داشت و ما واسه شنا میرفتیم بندر شرفخانه ، مجتمع رفاهی شیخ ولی تو روستای شیخ ولی ، جزیره اسلامی و جاهای مختلف دیگه...
وقتی از تبریز سفر میکردی به سمت خوی ، ارومیه و شهر های که باید دریاچه رو دور بزنی همیشه از یه سمتت دریاچه دیده میشد...
وقتی تو مرداد ماه به اصطلاح مردم محلی که میگفتن دریا رو کرم زده دستت رو میکردی تو آب دریاچه و وقتی بیرون میاوردیش پر از میگوی آرتمیا میشد...
و آخرین باری که از طرف بندر شرفخانه رفتم دریاچه ارومیه تابستون 88 بود ، نزدیک به 50 دقیقه روی نمک های دریاچه پیاده راه رفتیم تا زیر پامون کمی خیس شد...
و اون روزی که تو مرداد ماه سال 87 نصف دور دریاچه رو دور زدم نتونستم حتی یه دونه آرتمیا صید کنم واسه ماهیام...
دوستان میدونید تو حوزه آبریز دریاچه ارومیه چند تا رودخانه دائمی و فصلی وجود داره ؟
15 روخانه دائمی و 7 رودخانه فصلی
از این 15 تا رودخانه دائمی 3 تا رودخانه (سیمینه رود ، آجی چای و مهاباد چائی) 60 درصد آب دریاچه رو تامین میکنه . که طبق مشاهده خودم دوتاش که دیگه کاملا داره خشک میشه.
تعداد سد های در حال بهره برداری هستش ، در دست مطالعه و یا در حال توسع و افزایش ارتفاع هستند میدونید چند تاست ؟
202 سد ، باورتون میشه 202تــــــــــــــــــــــ� �ــــــــــــــــا
میدونید رو رودحانه آجی چای به تنهائی چند تا سد هست ؟
22 تــــــــــــــــــــــــ ــا ، باور نکردنیه
آخرین سد آجی چای سد شهید مدنیه که خودم به شخصه قبل از آب گیری و اتمام پروژه داخل بستر سد راه رفتم و قراره که بعد از تکمیل شدن آب گیری این سد منطقه وسیعی از منطقه خوش آب و هوای آرپادرسی رو به زیر آب بگیره...
اصلا باورتون میشه تو منطقه ای مثل آذربایجان با این همه برف و بارون و بارش دریاچه ای خشک بشه ؟
باورتون میشه وقتی یه باغ دار میخواد باغشو آب بده موتور آب رو با لوله ی 5 اینچی روشن میکنه و ولش میکنه تو باغش ؟ و بیشتر از میوه علف هرز تولید میکنه؟
نمیخوام زیاد سرتون رو درد بیارم . اما اگر وقت کردید این مقاله پائین رو که براتون میزارم ( از بین صد ها مقاله در این خصوص) رو بخونید...
به امید روزی که دوباره باز شاهد احیا شدن این نعمت طبیعی تو شمال غرب کشور باشیم که مطمئنا اگر از بین بره شهر های زیادی از مضراتش برخوردار میشن...

دکتر پرویز کردوانی


دریاچه ارومیه در حال سفر از جغرافیا به تاریخ!


تاملی بر جدیدترین نظرات دکتر پرویزکردوانی در باره اکوسیستم و دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه در حال سفر از جغرافیا به تاریخ!
آقای دکتر پرویز کردوانی در جدیدترین مصاحبه خود با "ماهنامه خط صلح" مجددا مطالبی را عنوان کرده اند که چندان صحیح نیست و از نظر نگرش، مغایر با اهداف و برنامه های زیست محیطی است و در شرایط حساس کنونی دریاچه ارومیه چنین اظهارنظرهایی می توانند حالتی تخریبی به خود بگیرند. پیشنهاد خشکاندن دریاچه ارومیه همانند پیشنهاد قتل یک آدم بیمار بستری در تخت بیمارستان است! از نگاه زیست محیطی چنین دیدگاهی در هیچ جای دنیا قابل قبول و قابل توجیه نیست. آقای دکتر کردوانی استاد من بوده و هستند و در زمینه کویرشناسی زحمات زیادی متقبل شده اند، اما چنین زحماتی نباید با ارائه این قبیل نظریات زیر سوال روند. به هر حال هر کس در زمینه تحقیقی و تحصیلی خاص خودش تخصص دارد و می تواند در آن ارتباط آزادانه اظهار نظر کند، اما ارائه نظریات تخریبی در باره رشته های غیرتخصصی جای تامل دارد. شور و شوق و اشتیاق وصف ناپذیر جناب آقای دکتر کردوانی به مبحث "کویرگستری" نباید دامنگیر مکان‌های زیست محیطی نظیر دریاچه ارومیه (که خصوصیاتی کاملا متفاوت با مناطق کویری دارد)، شود. صِرفِ اقامت در ارومیه به مدت دو سال _در نیم قرن پیش- نمی تواند معیاری برای شناخت موقعیت و به دنبال آن نظریه پردازی در باره مشکلات زیست محیطی (و نه کویری) منطقه شود. یعنی حتی اگر دریاچه ارومیه خشک شود، مشخصات اقلیمی منطقه کاملا مغایر با ویژگی های آب و هوایی، بارشی، و دمایی نواحی کویری می باشد و طرح های مناسب و قابل اجرا در مناطق کویری به هیچ وجه قابلیت ارائه و اجرا در منطقه ای چون دریاچه ارومیه را ندارند، هرچند بنده تاکنون جز ارائه کلیات، پیشنهاد عملی خاصی از جناب استاد کردوانی در باره بیابان زدایی و کویرزدایی در مناطق بیابانی ایران نیز مشاهده نکرده‌ام. بنابراین پیشنهاد خشکاندن دریاچه ارومیه علاوه بر اینکه از منظر زیست محیطی یک ایده‌ی بی پایه و اساس است، بلکه از طرف دیگر چنین پیشنهاداتی در حوضه‌ی دریاچه ارومیه با توجه به تفاوت‌هایی که وجود دارد، محلی از اِعراب ندارند. قبول داریم که کم کم دریاچه ارومیه از جغرافیا به تاریخ سفر می کند، اما نگرش زیست محیطی حتی بر حفظ واپسین قطره‌های آب آن نیز تاکید می ورزد. ضمن اینکه پیشنهاد خشکاندن دریاچه در منطقه پرآب و پررودخانه ای چون حوضه دریاچه ارومیه (که دوره های طغیانی و سیلابی دارند و برخلاف مناطق کویری به سطح اساس یعنی دریاچه می رسند) بسیار خطرناک است. در باره جزییات نظرات آقای دکتر کردوانی... در باره مواردی از این اظهارات توضیحاتی را عرض می کنم. به عنوان نمونه ایشان می فرمایند: "... بهتر است که قبل از شروع، اندکی هم درباره ی تاریخچه ی این دریاچه بگویم: با بالا آمدن آتشفشان کوه سهند، دو چاله ایجاد شد که در یکی از این چاله ها در آن زمان آب جمع شد و به دریاچه ی ارومیه تبدیل شد...". باید توضیح دهم که این گفته، نظری سطحی و غیر علمی است. دریاچه ارومیه از نظر زمین شناسی نسبتا جوان و با عمری حداکثر در حدود یک میلیون سال بعد از آخرین فعالیت یخچالی و بر اثر فعالیت‌های تکتونیکی پدید آمده است. از یک دید چاله‌ی این دریاچه بخشی از یک فرورفتگی است که از ارومیه تا دختر کشیده‏ شده و خود یک کمربند آتشفشانی است. برخی اعتقاد دارند که دریاچه ارومیه یک چین زمین‏شناسی است و طبقات رسوبی به سمت مرکز دریاچه‏ امتداد دارند. حرکت گسل ارومیه نیز به عنوان یکی از عوامل پیدایش این دریاچه مطرح شده است. دریاچه در گودالی قرار دارد که در آن آهک‌های دوران سوم‏ نظریه ائوژئوسنکلاین (ناودیس مطول و باریکی که فعالیت آتشفشانی در آن‏ زیاد است) واقع شده اند. برخی دیگر نیز پیدایش دریاچه ارومیه را ناشی از ازدیاد بارندگی می دانند[1]. یا ایشان می فرمایند: "... در حاشیه‌ی دریاچه یک اکوسیستم حیوانی نظیر گاومیش تشکیل شده بود (گاومیش حیوانی است که نیاز به آب دارد و باید دائم برود در آب بخوابد، تا خنک شود و هم چنین بدنش را گل بگیرد که بعد از بیرون آمدن از آب، مگس و پشه نیشش نزنند...". یادآور می شوم که با توجه به اینکه این‌جانب تخصص چندانی در مورد صفات این حیوان چهارپا ندارم، فقط در باره بخش دوم فرمایش ایشان (اکوسیستم) که اندک مطالعه ای در زمینه آن داشته ام، توضیح می دهم؛ ضمن اینکه خاطرنشان می کنم که آقای کردوانی خود مولف کتابی در زمینه‌ی اکوسیستم هستند که در چند مجلد منتشر شده است؛ بنابراین چنین تعریف یا تقسیمی از اکوسیستم غیرعلمی است. در هیچ یک از منابع داخلی و خارجی حتی یک سطر مطلب در باره‌ی "اکوسیستم گاومیش" وجود ندارد و حتی در طبقه بندی‌های معمول نیز اثری از این نوع تعریف و تقسیم دیده نمی شود. به هر حال اکوسیستم بوم‌سازگان یا اکوسیستم به انگلیسیecosystem اشاره به گردآوری اجزا و روش هائی دارد که تشکیل دهنده و حاکم بر رفتار برخی زیر مجموعه‌های فضای زیستی می‌باشند. مفهوم ادراک شده این واژه معمولاً برای اشاره به عناصرحیاتی و غیر حیاتی و تعامل آن‌ها با یکدیگر در محیط‌های تعریف شده و بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های ذهنی در خصوص بزرگ یا کوچک بودن آن منطقه، به کار می‌رود. از نظر بسیاری از مردم، اکوسیستم‌ها (مانند انواع دیگر سیستم‌ها) تحت حاکمیت قوانین علوم سیستم‌ها و علوم سایبرنیتیک بوده و کاربری خاص آن‌ها در گردآوری ارگانیزم‌ها و اجزای مرتبط غیر جاندار می‌باشد. از نظر برخی دیگر، اداره مقدماتی اکوسیستم‌ها توسط امور تصادفی، عکس العمل‌های بر انگیخته شده آن‌ها در مواد غیر جاندار و پاسخ‌های انعکاسی ارگانیزم‌ها انجام می‌پذیرد. به صورت عمومی می‌توان یک سیستم اکولوژیک را به عنوان یک اجتماع از ارگانیزم‌ها گیاهان، حیوانات و دیگر ارگانیزم‌های زنده؛ که با عناوین «اجتماع عناصر زنده» یا بایوکونوسیس در نظر گرفت که با محیط یا بایوتوپ در تعامل و زندگی بوده و به عنوان یک واحد بی‌قاعده عمل می‌نمایند که همان تعامل در قالب یک واحد پویا و پیچیده و یک «واحد اکولوژیک» می‌باشد[2]. در ادامه مصاحبه ایشان می فرمایند: "... طرفداران محیط زیست می گویند که سدها موجب خشکی آب دریاچه شدند، در حالی که سدها باعث بیش تر شدن و ذخیره ی آب می شوند...". شاید گواه مناسب نادرست بودن این نظر، یافته های خانم دکتر راضيه لك استاد زمین شناسی دانشگاه اصفهان و مدیر وقت زمین شناسی دریایی سازمان زمین شناسی کشور باشد که ایشان با تهیه بیش از 85 متر مغزه با حداکثر طول 9 متر از بستر درياچه اروميه نشان داده است که تا 20 هزار سال گذشته خشك‌سالي عمده‌اي درياچه اروميه را تهديد نكرده و رسوبات آن تماما از از نوع درياچه‌اي بوده است، اين در حالي است كه در محل تهيه مغزه، هم اکنون درياچه تقريبا خشك شده است. لك به نتايج به دست آمده از بررسي مغزه‌ بستر درياچه اروميه به همراه داده‌هاي 55 ساله اقليمي تاکید می کند که وضعيت درياچه اروميه بيش از هر چيز متاثر از فعاليت هاي انساني صورت گرفته از سال 1377 به بعد است كه عمده آن ها مربوط به سد سازي در مسير رودخانه و ذخيره آب رود‌ها در پشت سدها بر مي گردد[3]. این نتایج که برگرفته از تحقیقات میدانی و نمونه برداری‌های دقیق علمی متعدد می‌باشند، دقیقا عکس ادعای آقای کردوانی در باره تاثیر سدها را نشان می دهند. با توجه به اهمیت موضوع و نادرستی فرموده‌ی آقای دکتر کردوانی به علت نادیده گرفتن نقش سدها در خشکی دریاچه ارومیه مطالب دیگری را مطرح می نمایم. طبق اطلاعات مندرج در پایگاه اینترنتی" شرکت مدیریت منابع آب ایران؛ معاونت طرح و توسعه " وضعیت سدها در محدوده حوضه آبخیز دریاچه ارومیه به شرح زیر است: تعداد ۳۶ سد موجود، تعداد ۱۲ سد در دست ساخت، تعداد ۴۰ سد در دست برنامه ریزی. بنابراین از منظر تئوریک و از دید سدسازان، در آینده و در شرایط آرمانی حوضه آبخیز دریاچه ارومیه به ۸۸ سد مجهز خواهد شد (مجموع سدهای ساخته شده، در حال ساخت و در دست مطالعه برای سه استان درگیر در آبخیز دریاچه ارومیه به ۲۰۲ سد می رسد)؛ ضمن اینکه این اقدامات تنها به ساختن سد محدود نمی گردد؛ در برخی موارد افزایش ارتفاع سدهای موجود و در نتیجه ذخیره بیشتر آب در مخازن سدها نیز در دستور کار قرار دارد .طبق گزارش دفتر بررسی های منابع آب مقدار آب ورودی به دریاچه ارومیه توسط ۱۵ رودخانه دایمی، ۷ رودخانه فصلی که اغلب در زمستان و بهار جریان دارند و حدود ۳۹ مسیل تأمین می گردد. رودخانه های دایمی حوضه عبارتند از : زرینه رود، سمینه رود، مهابادچای، گدارچای، باراندوزچای، شهرچای، روضه چای، نازلو چای، زولاچای، آجی چای، آذرشهرچای، قلعه چای، صوفی چای، مردوق چای و لیلان چای .رودخانه های فصلی شامل شیخ چای، شیوان چای، خرخره چای، لیقوان چای، تسوج چای، دریان چای و گپی چای هستند.
نکته جالب توجه اینجاست که از مقایسه سیاهه سدهای احداث شده و در دست بهره برداری در کل حوضه آبخیز دریاچه ارومیه که توسط شرکت مدیریت منابع آب ایران تدوین گردیده است و نیز فهرست رودخانه های ورودی به دریاچه ارومیه، این نتیجه حاصل می آید که بر روی ۱۴ رودخانه از ۱۵ رودخانه دایمی تأمین کننده آب دریاچه ارومیه، سد و سد انحرافی (مانند نازلو، شهرچای و زولاچای) احداث گردیده است. ضمن اینکه بررسی های میدانی محققان نشان دهنده واقعیت های دیگری نیز هستند؛ برای مثال بر روی رودخانه آجی چای به تنهایی تعداد ۲۲ سد احداث گردیده که کل آب شیرین موجود را جمع آوری می کنند؛ در این شرایط آنچه برای سد شهید مدنی باقی می ماند، تنها شورابه ای است که توسط دیگر سدها جمع آوری نمی شود. به قول یکی از صاحب نظران برنامه ریزی منابع آب، گویا سد شهید مدنی قرار است تنها نقش مخزن نمک را بر عهده گیرد. طبق گزارش دفتر بررسی های منابع آب سه رودخانه سمینه رود، آجی چای و زرینه رود تأمین کننده 60% از کل دبی ورودی به دریاچه ارومیه هستند. به بیان دیگر، در شرایطی که جریان ورودی سه رودخانه یاد شده به دریاچه ارومیه مسدود شده، تنها به همین علت دریاچه از دریافت تقریباً ۶۰ درصد از سهم خود محروم می گردد. به تقریب ۴۰% باقی مانده نیز توسط سایر سدها بلعیده می شود. ذکر این مطالب به معنای نفی نقش انکار ناپذیر بخش کشاورزی در خشک شدن دریاچه ارومیه و اختصاص حجم و سهم عظیمی از منابع آبی ورودی دریاچه به بخش کشاورزی (شاید بیش از 80%) نمی باشد، بلکه هدف صرفا روشنگری در باره‌ی مطالب مورد ادعای آقای کردوانی در خصوص عدم ایفای نقش سدها در این خشکی بوده است. آقای دکتر کردوانی در جای دیگر می فرمایند: "...آن‌ها غافل از این بودند که کشاورزان برای تامین آب در حال چاه زدن، دور تا دورِ دریاچه هستند. در ابتدا ۶ هزار چاه زدند اما با این حال مشکل خاصی به وجود نیامده بود، اما بعدها ۱۸ هزار چاه غیرمجاز زدند...". باید عرض شود که بر اساس اظهارات آقای دانشجو مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان غربی[4] مجموع 53 هزار حلقه چاه آمار برداری شده در زیر حوضه دریاچه ارومیه وجود دارد که از این بین، 25 هزار حلقه غیر مجاز هستند. آمار ارائه شده آقای کردوانی در این رابطه نیز نیاز به بروزرسانی دارد. هم‌چنین می فرمایند: "... این در حالی‌ست که حداکثر عمق دریاچه ی ارومیه ۱۶ متر است؛ آن هم در قسمت شمالی اش و جایی که پلی به نام “پل شهید کلانتری” ساختند...". باز این توضیح لازم است که در هنگام انجام مصاحبه با ایشان (اسفند 1392)، حداکثر عمق دریاچه ارومیه به کمتر از 1 الی 2 متر رسیده بود[5]، در حالی که عمق 16 متر مورد ادعای ایشان مربوط به حداکثر دوره های پرآبی و زمانی بوده که هنوز سد بزرگی بر روی آبراهه‌های منتهی به دریاچه احداث نشده بود و هنوز کشاورزی به طور گسترده، چندکشتی، و معرفی گونه های جدید زیر کشت در منطقه رونق نیافته بود، یعنی سال‌های 1373-1374. این‌که ایشان می فرمایند: "... خانم ابتکار گفته که اگر دریاچه ی ارومیه خشک شود، نه تنها کشاورزی و روستاهای ما، بلکه تمام شهرهای اطراف هم نابود می شود. اما این طور نیست و اتفاقاً این دریاچه هرچه بماند، بیش تر خرابی به بار می آورد. خب بسیاری از مسئولان چون تخصصشان این نیست، مشکل دریاچه ی ارومیه را نمی دانند..."، نیز قابل تامل است. جناب کردوانی به عنوان متخصص کویر، متاسفانه در هر زمینه ای که پیش آید، ابراز تخصص می نمایند که از منابع منتشره ایشان نیز این موضوع کاملا محسوس است. مشخص نیست اولا چرا خانم دکتر ابتکار به طور غیر مستقیم به فقدان تخصص در محیط زیست متهم می شوند، و آقای دکتر آیا از جایگاه متخصص محیط زیست این نکته را می فرمایند، و دوما آقای دکتر کردوانی از مجددا از چه جایگاه چه تخصصی به این قطعیت می فرمایید: اتفاقاً این دریاچه هرچه بماند، بیش تر خرابی به بار می آورد (!!). آیا ایشان پروفسور در محیط زیست هستند؟ بنده که متوجه نشدم هر چه بیشتر ماندن دریاچه ارومیه به فرموده ایشان چه خرابی‌‌ای را به بار می آورد! با بسیاری از محققان و متخصصان دانش محیط زیست و اکولوژی نیز در این ارتباط رایزنی کردم، به منابع متعدد داخلی و خارجی نیز مراجعه نمودم و چیزی نیافتم. این مصاحبه جناب دکتر را هم بارها و بارها خواندم، اما متوجه مشکلِ بودنِ و زنده ماندن دریاچه ارومیه –حتی با همین آخرین قطره‌های آب- نشدم، چرا که اصلا توضیحی در این باره ارائه نشده است. متخصصان کوچکِ مورد خطاب بنده، به طور دسته جمعی اعتقادی عکس نظرات ایشان دارند و این فرموده را یک توهین به این آب مقدس و مردم منطقه تلقی می کنند. یک مورد تعجب آور در اظهارات جناب دکتر کردوانی، پیش آمدن این سوال است که چرا ایشان از خشکیدن دریاچه ارومیه خوشحال و خرسند می شوند و حتی این گفته در همین مصاحبه که: "... اما همه ی این کارها هم که انجام شود، من به شما قول می دهم که دریاچه ی ارومیه احیا نشود؛ چرا که خوشبختانه-تاکید می کنم که خوشبختانه- آبی نیست که به دریاچه بدهند...". یعنی مشخص نیست چرا باید ایشان در یک مصاحبه دو بار تاکید کنند که خوشبختانه آبی نیست که به دریاچه بدهند (!)، من فرد دومی را سراغ ندارم که از نبودن آب برای تخصیص به دریاچه در حال خشکیدن ابراز شادی و شور و شعف کند. البته شاید به مفهومی، آقای دکتر از کویرزایی و کویرگستری در مقابل کویرزدایی سرخوشی مثال زدنی‌ای نصیب‌شان می گردد. این اعتقاد دیرینه ایشان هم که "جنگل آب زیرزمینی را تلف می کند [تا لابد در فقدان جنگل، قنات‌ها حفظ گردند] نمی تواند بی ارتباط با این موضوع باشد. آقای کردوانی در این مصاحبه [و مصاحبه های متعدد مشابه] ظاهرا از حساسیت دریاچه ارومیه برای مردم آذربایجان اطلاع ندارند که حکم به خشکاندن –آن هم سریع- آن می دهند! ایشان اطلاع ندارند که حتی قطره‌های آب باقی مانده‌ی این دریاچه نیز برای مردم منطقه مقدس‌اند... راهکارهایی برای نجات این دریاچه ارومیه باید با مطالعه و تحقیق به نتیجه رسید. تجربه باززنده سازی دریاچه‌ها در کشورهای دیگر هم آزموده شده و نتایج مطلوبی به دست داده است، مانند دریاچه آرال در روسیه. من خود با نظر خانم دکتر ابتکار در ارتباط با عدم امکان انتقال آب بین حوضه ای (از رود ارس) به این دریاچه موافق نیستم. تصور من این است که انجام یک مطالعه جامع و فراگیر در قالب "ارزیابی پیامدهای زیست محیطی انتقال آب از یکی از رودهای کشور-اعم از ارس، زاب کوچک یا حتی دریاای خزر- می تواند نشان دهد که آیا چنین امکانی وجود دارد یا نه. به نظر حقیر صرفا یافته های علمی هستند که زبان حال یا پاسخگوی چنین فریندهایی می باشند و شاید بدون تحقیق نتوان به نتیجه قطعی و صحیح دست یافت. باید عرض کنم که برنامه جامع مدیریت دریاچه ارومیه حاصل بالغ بر یک‌سال و نیم زمان و بیش از 350 نفر روز کار مشترک فرابخشی در سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه و با مشارکت جوامع محلی بوده که اولین کارگاه برنامه‌ریزی مدیریت دریاچه ارومیه با همکاری مشاوران بین‌المللی طرح حفاظت از تالاب‌های ایران در سال 86 و با حضور کارشناسانی از ادارات کل حفاظت محیط زیست، استانداری‌ها، سازمان‌های جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای، گردشگری و میراث فرهنگی، شیلات، منابع طبیعی و سازمان‌های مردم نهاد و سایر ارگان‌های مربوطه استان‌های آذربایجان شرقی و غربی در ارومیه برگزار شد که هیچ نتیجه ای عاید نکرد. در برهه های محدودی، به منظور احیا و جلوگیری از تخریب دریاچه و تالاب‌های بین‌المللی واقع در حوضه اکولوژیک پارک ملی دریاچه ارومیه، به میزان بیش از50 میلیون مترمکعب آب پشت سد مخزنی حسنلو به چهار تالاب شورگل، سیران گلی، یادگارلو و سلدوز به صورت تدریجی تخلیه گردیده ولی منتج به نتیجه نشده است. برخی از مهم‌ترین بحث‌های مطرح شده برای نجات دریاچه که دکتر باقر نجفی نیز بر آن تاکید کرده‌اند، عبارتند از: الف. انتقال آب از رود ارس: مطالعات طرح انتقال آب ارس به آذربایجان شرقی از سال ۱۳۵۸ شروع شده است. این طرح عمدتا با هدف تامین نیازهای شرب و صنعت بیش از ۵/۳ میلیون نفر از جمعیت استان، جبران کسری سفره‌های آب زیرزمینی، تعادل بخشی تراز دریاچه ارومیه و بهبود اراضی کشاورزی موجود در محدوده طرح با استفاده از روش آبیاری مدرن اجرا می‌شود. از اهداف دیگر طرح، پیشگیری از بروز بحران آبی در افق ۱۴۲۵ و کاهش تنش‌های اجتماعی ناشی از کم‌آبی است. انتقال آب از یك حوضه به حوضه دیگر پیامدهای زیست محیطی به دنبال نداشته باشد و در واقع چنین طرحی از نظر فنی، عملیاتی، اقتصادی و زیست محیطی امكان پذیر باشد. این موارد به خوبی نشان می‌دهد كه این ایده مستلزم انجام مطالعات كافی و لازم در این زمینه توسط متخصصان و مشاوران بی‌طرف است. مضافا اینكه انتقال آب از ارس مشکل دریاچه ارومیه را به تنهایی حل نمی‌کند. ب. انتقال آب از دریای مازندران: این ایده نیز علاوه بر مواردی كه در مورد انتقال آب رود ارس گفته شد با مشكل دیگری نیز روبرو است و آن اینکه ارتفاع سطح معمول دریاچه ارومیه از سطح دریای آزاد ۱۲۶۷ متر و ارتفاع دریای مازندران منفی ۵/۲۶ تا ۲۸ متر از سطح دریا بوده، یعنی تفاوت ارتفاعی این دو در حدود ۱۳۰۰ متر است و انتقال حجم سنگین آب به چنین ارتفاعی بسیار مشكل و هزینه‌بر است. البته چنین ایده ای در صورت دریافت پاسخ مناسب از ارزیابی پیامدهای زیست محیطی قابل طرح شدن است. ج. حذف فعالیت های كشاورزی از حاشیه‌های دریاچه: این امر خود مستلزم مطالعه و تعیین نواحی است كه برای احیای دریاچه ارومیه نكاشتن و مصرف نكردن آب در آن ضروری است. به علاوه اگر چنین مطالعه دقیقی بتواند انجام گیرد، اجرای آن نیازمند یك برنامه به همراه مشوق‌ها و جبران‌هائی برای نکاشتن و رها كردن زمین‌های مربوطه است. این طرح نیز در جوار طرح های دیگر می تواند مطمح نظر باشد. د. تخریب یا تخلیه سد: گاه گفته می‌شود كه برای نجات دریاچه ارومیه باید برخی از سدهای منطقه خراب شود و همه سدها به طور كامل تخلیه شده و از ذخیره كردن آب در آن ها جلوگیری گردد. تصمیم‌گیری در این حوزه مستلزم مطالعه همه جانبه و پیدا كردن راهكارهای تركیبی و مكمل است، مانند تخلیه قسمتی از آب سدها و عدم ساخت سدهای جدید، به تعویق انداختن سدهای در دست اجرا یا عدم انجام مطالعات مربوط به سدهای جدید. هـ . بستن چاه‌های غیرمجاز یا جلوگیری از برداشت آب آن‌ها: بستن تمامی چاه‌های غیرمجاز یا جلوگیری از برداشت غیرمجاز آب، اگرچه تا حدود زیادی ضروری به نظر می‌رسد، اما بنا به تجربه تقریبا غیرممكن است. با این حال چنین اقداماتی در قسمت‌های خاصی از حوضه‌های مشرف بر دریاچه ارومیه ضروری است، به‌ویژه آنكه گروهی یكی از دلایل مهم مشكل دریاچه را پائین رفتن شدید سفره آب زیرزمینی می‌دانند. نتیجه اینکه هیچ یك از راهكارهای پیشنهادی به تنهائی راه‌ چاره نیستند و نیاز به انجام همزمان راهبردها و راهکارهای تلفیقی وجود دارد، زیرا عوامل مختلفی دست به دست هم داده و این وضع را به‌وجود آورده‌اند. لذا مطالعات متعدد و تلفیق و تعیین و سپس ترسیم راه‌حل‌ها براساس آنها مورد نیاز است. یعنی به عنوان مثال هم باید در باره بارورسازی ابرها فکرکرد و هم بالازدن دریچه های تخلیه‌ی سدها و هم تغییر سیستم‌های زراعی منطقه یا ساماندهی چاه‌های مجاز و غیرمجاز. مشخصا صد در صد نیاز است كه میزان زیادی از آب سدها به سوی دریاچه رها شود (و مقدار آن یک مبنای تحقیقاتی نیاز دارد)؛ الگوی كشت و كشاورزی و به ویژه توسعه کشت های جدید معرفی شده توسط نهادها یا اشخاص در منطقه مطالعه شده و روش‌های مدیریت آب و آبیاری با توجه به وضع جدید منطقه بررسی دوباره طراحی شود، از توسعه سدها جلوگیری شود، مناطق جدید مورد حفاظت زیست محیطی قرار گیرند، آبخوان‌های حوضه تغذیه شوند، قسمت‌هایی از مزارع و باغات تعطیل گردد، از برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی جلوگیری شود، از توسعه صنایع و به ویژه صنایع آب‌بر ممانعت به عمل آید، ایجاد شهرك‌ها و توسعه بی‌رویه شهرهای اطراف مورد مطالعه و كنترل قرار گیرد. اهداف کلی تحقیقات در راستای نجات دریاچه ارومیه در آینده... بررسی تاثیر و سهم عوامل مختلف در خشک شدن این دریاچه
بررسی آسیب هایی که خشک شدن دریاچه ارومیه به همراه خواهد داشت
مطالعه راهکارهای عملیاتی و اجرایی احیای دریاچه
بررسی پتانسیل و امکان سنجی بارورسازی ابرها به منظور تامین آب دریاچه
بررسی پتانسیل و امکان سنجی بهره گیری از سیستم های متفاون و مکانیزه کشاورزی
بررسی و امکان سنجی از رده خارج کردن برخی انواع کشت به تازگی معرفی شده به حوضه که نیاز آبی بالایی دارند
بررسی و امکان سنجی بهره گیری از سیستم های مدرن آبیاری در حوضه
بررسی و امکان سنجی از رده خارج کردن یا توقف عملیات برخی سدهای حوضه
بررسی پیامدهای زیست محیطی و اکوسیستمی خشک شدن دریاچه
بررسی امکان پمپاژ بخشی از آب سدهای اطراف که در مسیر رودهای جاری دریاچه زده شده است
تزریق آب از دریای خزر، یا زاب کوچک و یا رود ارس
بررسی و امکان سنجی بارور نمودن ابرها و ایجاد ابرهای باران‌زا و باران‌های مصنوعی
در سال ۷۴ میزان آب دریاچه ارومیه به قدری زیاد بود که ایجاد نگرانی کرد و وزارت نیرو را مجبور کرد دایپ‌هایی را در اطراف دریاچه برای نفوذ نکردن آب به تاسیسات نصب کنند. بنابراین در ۱9 سال گذشته در حوضه‌های آبریز دریاچه ارومیه چه اتفاقی افتاده كه این دریاچه اکنون در حال احتضار است
بررسی و اصلاح الگوی كشت در حوضه‌های آبریز دریاچه ارومیه با دو هدف: یك- تغییر كشت به منظور كاهش تقاضای آب دو- كاهش سطوح كشت در این نواحی در صورت لازم. قابل ذكر است كه در ۳۰سال اخیر سطح کشت اراضی پیرامون دریاچه ارومیه، از ۱۵۰هزار هکتار به ۴۱۵ هزار هکتار افزایش یافته است
بررسی امکان اصلاح روش‌های آبیاری با نگرش حفاظت از منابع آبی حوضه
مطالعه امکان اجرای طرح‌های آبخیزداری با نگرش احیای دریاچه
پژوهش در ارتباط با ساماندهی چاه‌های غیرمجاز، و برداشت‌های غیرمجاز از چاه‌ها
امکان سنجی پایان بخشیدن به مطالعات شروع شده برای احداث سدهای جدید و بررسی و جلوگیری از تکمیل سدهای در حال احداث در منطقه و همراه با آن بررسی و تجدیدنظر در مورد ذخیره کردن آب‌های منطقه ارومیه در پشت سدها
تجدید نظر در خصوص احداث نیروگاه‌های پیش بینی شده برای آینده، و تجدید نظر در خصوص احداث صنایع بزرگ و به‌ویژه صنایع آب‌بر، و جلوگیری از توسعه شهرك‌های جدید در اراضی نزدیك به دریاچه ارومیه
استفاده از دانش و تجارب سایر كشورها و سازمان‌های بین‌المللی. علاوه بر استفاده از همكاری‌های كشورهای پیشرفته، سازمان‌های بین‌المللی مثل UNDP، یونسكو، و بانك جهانی كه در مطالعات مربوط به دریاچه آرال همكاری داشته‌اند، می‌توانند به مطالعه و اقدامات مربوط به احیا كمك نمایند
مطالعه زمینه های فرهنگ سازی و ارائه آگاهی‌های لازم به مردم برای جلب همكاری آنها و ایجاد عزم عمومی برای احیای دریاچه
بررسی روش های بهینه لایروبی رودخانه‌های موثر بر دریاچه ارومیه
ایجاد یك ساختار مناسب برای كار از سطح راهبردی تا سطح عملیاتی [1]برای اطلاع بیشتر در صورت علاقه‌مندی می توان به منابع متعددی در این زمینه مراجعه کرد، مانند: بروکس، ئی ین- (ترجمه دکتر علی محمدخورشیددوست)، شواهد تغییرات ژئومورفولوژیکی ایران در دوران چهارم، مجله رشد آموزش جغرافیا- 1378. خورشیددوست، علی محمد، مقدمه ای بر پالئوژئومورفولوژی و ژئومورفولوژی دریاچه ارومیه، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی- 1370. اهلرز، اکارت-مبانی یک کشور شناسی جغرافیایی (ایران)-ترجمه دکتر محمدتقی‏ رهنمایی-تهران-گیتاشناسی-1365. ایران‌پناه، دکتر اسد-اصول چینه‏شناسی-انتشارات دانشگاه تهران-چاپ دوم- تیرماه. ودیعی،دکتر ربیع-جغرافیای مفصل ایران-جلد اول-اقبال-تهران- 1362. جداری‏عیوضی، دکتر جمشید-جغرافیای آب‌ها-دانشگاه تهران-چاپ دوم- مهر 1366. جداری عیوضی،دکتر جمشید،-ژئومورفولوژی دره کوزه کنان-نشریه گروه‏ آموزشی جغرافیا-تهران-شماره 1-دی 1356. جداری عیوضی، دکتر جمشید-کویر کبودان-موسسه جغرافیا-دانشگاه‏ تهران-شماره 18-مهرماه 1361. خسرو تهرانی، خسرو-درویش‏زاده، علی-زمین‏شناسی ایران-تهران- تربیت معلم-1363. خیام، دکتر مقصود-ملاحظاتی چند در سفره‏های آبرفتی و نهشته‏های کواترنر جلگه تبریز-مجموعهء مقالات سمینار جغرافیایی-انتشارات آستان قدس رضوی. دهقان، علی- رضائیه، سرزمین زرتشت-ابن‏سینا-تهران. سیاهپوش،دکتر محمد تقی-پیرامون آب و هوای باستانی فلات ایران- ابن‏سینا-تهران-1352. گابریل، آلفونس-تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران-ابن‏سینا-تهران. گل گلاب، حسین-مشخصات جغرافیای طبیعی ایران-نوشتهء م. پتروف- تهران-ابن‏سینا. محمودی، دکتر فرج‏اللّه-تحول ناهمواری‌های ایران در کواترنر-پژوهش‏های‏ جغرافیایی-موسسه جغرافیا-دانشگاه تهران-شهریور 1367. ودیعی، دکتر کاظم- مقدمه بر جغرافیای طبیعی ایران-تبریز- فروردین 1339. ودیعی،دکتر کاظم-مطالعات جغرافیایی-نوشته ژاک دومورگان-تبریز. [2] منابع بی شماری در باره این موضوع وجود دارند که با توجه به گستردگی فقط به چند مورد اشاره می شود و البته در هیچ‌یک از این منابع چنین تعریفی ارائه نشده است: اکولوژی- دکتر اصغر نیشابوری، سمت. اکوسیستم های طبیعی- دکتر پرویز کردوانی- نشر پالیز- 1372. بوم‌شناسی علم عصیانگر- مجموعه مقالات- ترجمه:عبدالحسین وهاب‌زاده- چاپ اول 1381-ص264. نگرش سیستمی- دکتر مهدی فرشاد- 1368. جغرافیای زیستی- دکتر مظفر شریفی. محیطهای طبیعی کره زمین- تالیف: ژان دومانژو مترجم: دکتر شهریار خالدی- انتشارات: دانشگاه آزاد اسلامی- 1377. مقدمه‌ای بر بوم شناسی- تالیف: جی سی امبرلین- ترجمه: محمد باقر نجاریه- انتشارات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان- 1377. [3] در تحقیق بازسازی زمانی خشک‌سالی در حوضه دریاچه ارومیه به روش مونت کارلو (تحقیق از این‌جانب و آقای مهدی فیض الله پور) در دانشگاه تبریز اثری از خشک‌سالی به مفهومی که مورد ادعا بوده، مشاهده نگردید. [4] منبع: آژانس خبر-تحلیلی زریان، 27/12/1392 مجموع 53 هزار حلقه چاه آمار برداری شده در زیر حوضه دریاچه ارومیه 25 هزار حلقه غیر مجاز هستند... [5] ن.ک. خبرگزاری دانشجویان (ایسنا)، محاسبات علیرضا دائمی معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی وزارت نیرو: ایسنا - کاهش عمق دریاچه ارومیه به کمتر از یک متر. .................................................. .................. دکترعلی محمدخورشیددوست- استاد محیط زیست دانشگاه تبریز


منبع روزنامه تبریز فردا 17 تیر نود و سه

سلام دوستان
چنتا عکس از دریاچه ارومیه
عکسها برای 1هفته پیش هست .
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...5_imag0865.jpg
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...6_imag0870.jpg
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...913_124207.jpg
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...8_imag0871.jpg
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...5_imag0869.jpg

ادامه عکسها
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...913_124100.jpg
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...913_123914.jpg
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...913_123932.jpg
http://www.emruzi.com/upc.php?file=1...913_124545.jpg

تا چند سال پیش همه برای شنا کردن و تفریح یا برای درمان بیماری های پوستی میامدن اینجا الان همه برای گرفتن عکس مثل خودم !
آذربایجان شرقی - بندر شرفخانه