خاویار کاسپین ثروتی بزرگتر از نفت اما در خطر

✅در آستانه انقراض

امضاء یادداشت های تفاهم میان ایران و سایر كشورها از جمله اخباری است كه چندان مورد توجه قرار نمی گیرد. شاید بسیاری از افراد این گونه توافقات را چندان مؤثر تلقی نمی كنند، اما اكنون اكوسیستم دریای خزر به دلیل نداشتن تفاهم میان پنج كشور ساحلی خود در حال از بین رفتن است. تفاهمی كه هنوز هم می تواند جان دوباره ای به خاویار و كیلكای آن ببخشد.در اواخر سال گذشته میلادی بانك جهانی گزارشی دربار? آلودگی های زیست محیطی سواحل ایران انتشار داد. در این گزارش اشاره ویژه ای نیز به دریای خزر به عنوان بزرگ ترین دریاچه روی زمین شده است. در این گزارش تكان دهنده آمده است: شمار ماهیان خزر از جمله استروژن (خاویاری) و كیلكا ، طی دهه گذشته بیش از حد كاهش یافته است.
در اتحاد جماهیر شوروی تجارت خاویار خزر قانونمند بود، اما پس از سقوط دیوارهای آهنین آن، صید و قاچاق غیرقانونی خاویار سر به فلك گذاشت. این سرآغاز گزارش یكی از محققان خاویار در كالیفرنیا است تا نشان دهد كه چگونه به یكباره ماهیان خاویاری كه طبیعت نسل آنها را از دویست میلیون سال قبل حفظ كرده در مدت كوتاهی توسط بشر در حال از بین رفتن است.
محمدپور كاظمی، رییس انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری می گوید: در صورت ادامه روند نزولی ذخایر تا ۱۰ سال آینده منابع ماهیان خاویاری به صفر می رسد. وی به كاهش ۳۰ درصدی ذخایر در سال ۸۴ به دلیل كاهش ماهیان مولد اشاره می كند و می افزاید: دریای خزر تنها متعلق به ایران نیست و هر اقدامی در این زمینه بازسازی ذخایر و ممنوعیت چند ساله هر نوع صید ماهیان خاویاری باید با همكاری كشورهای ساحلی انجام شود.
كاهش صید ماهیان خاویاری دریای خزر در سال های گذشته به وضوح قابل مشاهده بوده است. رضا حسینی، مدیرعامل شركت مادر تخصصی خدمات كشاورزی، شركتی اكنون دو سال است مسئولیت فروش قانونی خاویار ایران را برعهده دارد، می گوید: تولید خاویار در سال های ۶۳ و ۶۴ حدود ۳۶۰ تن بود اما سال گذشته به ۴۴ تن رسید. وی اضافه می كند: تولید خاویار در دو دهه گذشته نزدیك به ۹۰ درصد كاهش یافته است. صید غیرمجاز، نبود مدیریت در برداشت از ذخایر، ساخت انواع سد و آلودگی های نفتی باعث شده تا ذخایر ماهیان خاویاری به سرعت به سمت نابودی كشیده شود و این نگرانی را سبب شود تا چند سال آینده شاهد انقراض نسل ماهیان خاویاری باشیم.
كاهش ذخایر ماهیان خاویاری به جایی رسیده كه در سال جاری هیچ ماهی مولدی از رودخانه های شمالی از جمله سپید رود كه اصلی ترین منبع این نوع ماهی در سواحل كشور به حساب می آید صید نشده است.
كاهش ذخایر ماهیان خاویاری در سال های اخیر تا حدودی مورد توجه مسئولان ایران قرار گرفته است، اما چهار كشور ساحلی دیگر خزر هنوز هم چندان توجهی به آن ندارند. كنوانسیون تجارت بین المللی گونه های در حال انقراض جانوری و گیاهی سازمان ملل (سایتس) از سال ۱۹۹۸ اقدام به سهمیه بندی صید ماهی خاویاری و صادرات خاویار خزر نموده است. فعالیت های این كنوانسیون هرچند اقدامی ارزشمند به حساب می آید، اما در عمل نتوانسته تأثیری بر بازسازی ذخایر داشته باشد.
صید غیرمجاز و دام های نامریی هنوز در طول سواحل خزر حرف اول را برای سرانجام رساندن انقراض ماهیان خاویاری می زند و تا زمانی كه پنج كشور ساحلی به توافقات لازم برای بازسازی دریا و جلوگیری جدی از صید غیرقانونی نرسند این روند كه چندان هم مجالی ندارد ادامه خواهدیافت.
براساس تصمیم سایتس امسال تنها ایران مجوز صدور قانونی خاویار آن هم از نوع آسترا به میزان ۵/۴۴ تن را خواهد داشت هرچند به نظر می رسد رقم یاد شده نیز به دلیل كاهش ذخایر استحصال نخواهد شد. همانطور كه سال گذشته نیز استحصال قانونی كمتر از سهمیه تعیین شده برای كشورمان بود. خاویار بلوگا كه گران ترین خاویار جهان به حساب می آید و اكنون به میزان اندكی در سواحل ایران و قزاقستان صید می شود، در سال های اخیر همواره مورد تحریم جوامع حامی گونه های جانوری بوده است. بر همین اساس نیز سایتس فروش آن را برای هیچ كشوری در ساحل خزر مجاز اعلام نكرده است. هرچند روح ا... یزدان نژاد، رییس اتحادیه سراسری تعاونی صیادی ایران ادامه روند فعلی را تأسف بار می داند و می گوید: ظرف چند سال آینده ماهیان خاویاری را تنها در عكس ها خواهیم دید. اما ویكی اسپروپل رییس گروه بین المللی محافظت از منابع دریایی پا را فراتر می گذارد و می گوید: امروزه خوردن یك قاشق خاویار شبیه پوشیدن لباس از پوست خز در حال انقراض است. وی اضافه می كند: خوردن خاویار بلوگای اصل در واقع اوج بلاهت فرد است.

☜نویسنده : کامران ملکپور