ضد عفونی کردن گیاهان آبزی

ضد عفونی کردن گیاهان آبزی

گیاهانی که از محیط طبیعی جمع آوری می شوند معمولا حامل تعداد زیاد و متنوعی از موجودات هستند که البته برای محیط تحت مدیریت دقیق مانند آکواریوم آلودگی به حساب آمده و در نتیجه نیازمند پاکسازی و ضد عفونی می باشند . ارگانیسم های آبزی مانند لارو حشرات آبزی یا حلزون و حتی انگل ها در یک اکوسیستم طبیعی نقش تعیین کننده ای برعهده دارند اما همین موجودات ممکن است باعث ایجاد بیماری و آسیب دیدن ماهیان آکواریومی و حتی انسان ها گردند . پس چاره ای باقی نمی ماند که گیاهان گردآوری شده از طبیعت را تمیز و ضد عفونی نماییم .گیاهان آکواریومی را می توان به شیوه های گوناگونی گندزدایی نمود که در زیر به برخی از آنها اشاره شده است :

1 – شستشو با آب تمیز

بهتر است قبل از هر کاری گیاهان را برای مدتی در معرض جریان آب پاک و سرد قرار دهید تا مواد زاید و برخی از جانوران موجود بر روی ساختارهای مختلف گیاه شسته شوند .

2 – تمیز نمودن با دست

یکی از کابردی ترین روش ها استفاده از دست برای پاکسازی گیاهان می باشد . برای این کار بهتر است از دستکش پلاستیکی استفاده شود . سپس تمامی حلزون ها و کرم ها و سایر موجوداتی که با چشم قابل مشاهده می باشند را باید از روی سطح برگ ها و ساقه گیاه پاک نمود که این عمل با استفاده از پنس هم قابل انجام است . این روش به ویژه برای گیاهان با برگ های پهن یا بزرگ مناسب است . همچنین می توان توده های ژلاتینی تخم حلزون ها را از برگ ها زدود زیرا باقی ماندن این توده های تخمی در اندک زمانی آکواریوم شما رو مملو از حلزون خواهد کرد . بهتر است که در همین زمان برگ های ناقص یا دارای آفت و آسیب دیده را از گیاه جدا نمایید زیرا گیاه آبزی معمولا قادر به ترمیم آنها نیست . همچنین می توان با مالیدن آرام انگشتان بر سطوح برگ ها جلبک ها و قارچ های چسبیده بر روی آنها را تا حدی پاک نمود .

3 – استفاده از پرمنگنات پتاسیم

پرمنگنات پتاسیم با فرمول شیمیایی kmnO4 یکی از موادی است که سابقه طولانی در ضد عفونی ابزار دارد . امروزه ترکیباتی در بازار یافت می شوند که در فورمولاسیون آنها از این ماده استفاده شده است و مورد استفاده افراد علاقمند به آکواریوم قرار میگیرد . یکی از این محصولات Permoxyn نام دارد که مخصوص استفاده های آکواریومی ساخته شده و محصول دیگر Clearwater ساخت کمپانی Jungle است که اگرچه برای شفاف سازی آب آبزی دان و از بین بردن بوهای ناخوشایند آن بکار می رود اما ماده اصلی آن پرمنگنات پتاسیم است . معمولا برچسب روی این مواد به مقدار و دوز مصرفی آنها اشاره نموده است . از اینها گذشته نمونه خالص پرمنگنات پتاسیم نیز بصورت کریستال در داروخانه ها یا فروشگاه های محصولات آزمایشگاهی موجود می باشد . برای ضد عفونی گیاه با پرمنگنات پتاسیم کافی است چند بلور کوچک آن را در مقداری آب حل کنید تا رنگ آب به صورتی کم رنگ تغییر نماید . سپس گیاه مورد نظر را برای مدت 10 الی 15 دقیقه در محلول گفته شده غوطه ور نمایید . پس از این مرحله باید گیاه مذکور را در ظرف محتوی آب تمیز قرار داده و آن را شستشو نمود .

4 – استفاده از محلول زاج سفید یا آلوم ( alum )

از این ماده می توان برای نابود نمودن موجودات میکروسکپی که بر روی گیاه لانه گزیده اند استفاده نمود . می توان یک قاشق غذاخوری آلوم را در حدود 4 لیتر آب حل نمودو گیاه را دست کم برای مدت یک ساعت در آن قرار داد . اگر منظور از بین بردن حلزون ها و تخم آنها باشد باید گیاه را برای مدت یک تا دو روز در محلول گفته شده غوطه ور نمود ولی این کار ممکن است به خود گیاه آسیب برساند . البته برای نابود کردن حلزون ها می توان گیاه را برای مدت 2 تا 3 ساعت در محلولی که از حل نمودن 3 قاشق غذاخوری پودر آلوم در حدود 4 لیتر آب حاصل شده است قرار داد . گفتنی است که این نسبتها بستگی به خلوص اولیه آلوم نیز دارد و در برخی منابع از مقدار 10 قاشق غذاخوری پودر آلوم در 4 لیتر آب یا یک قاشق چای خوری در یک لیتر آب سخن به میان آمده است . به نظر می آید که آلوم در کشتن جلبکهای رشته ای ناکارآمد باشد . یادآوری می شود که آلوم در زبان آلمانی alaun نامیده میشود و در واقع همان سولفات مضاعف آلومینیوم و پتاسیم است که در زبان فارسی به آن زاج سفید می گویند و میتوان از عطاری ها بلور یا پودر آن را تهیه کرد .

5 – استفاده از ترکیبات آهک دار

یک روش دیگر پاکسازی استفاده از محلول هایی است که ماده اصلی آنها آهک می باشد که یکی از ساده ترین آنها محلول اشباع آهک مرده است . اگر انقدر آهک مرده به ظرف آب اضافه نمایید تا دیگر آهکی در آب حل نشده و رسوب نماید محلول اشباع آهک تولید شده است . بعد از آن باید محلول ساخته شده را به نسبت یک قسمت از محلول اشباع آهک مرده به 6 قسمت آب اضافه نمود و گیاهان را برای مدت 15 دقیقه در این محلول جدید قرار داد . محصول تجاری دیگری نیز که محلول شفاف آهک است با نام lime-it ساخت شرکت aquatronics امروزه در بازار یافت می شود .

6 – استفاده از ضد عفونی کننده های تجاری

امروزه در تجارت آکواریومی محلول های گوناگونی وجود دارند که از آنها برای از بین بردن حلزون ها – جلبکها و قارچ ها و ضد عفونی عمومی آب آکواریوم استفاده می گردد . از این محلول ها نیز می توان با رعایت دوز گفته شده بر روی هر محصول برای ضد عفونی گیاه استفاده نمود مثلا در کشورمان شرکت یک در یک محلول های ویژه ای برای کنترل جلبک ها و قارچ ها تولید می نماید و محصول خارجی با نام Snailaway وجود دارد که حلزون ها را هدف قرار می دهد . همچنین شرکت ADA محصولی با عنوان Phyton روانه بازار کرده است که ساختار آن همانند موادی است که گیاهان آبزی به طور طبیعی به منظور مبارزه با باکتری ها – جلبکها و سایر عوامل مزاحم از خود نرشح می کنند . اگرچه این محلول باید به آب آکواریوم افزوده شود اما در هر صورت باعث ضد عفونی گیاهان آبزی می گردد .

7 – استفاده از محلول سفید کننده

ماده دیگری که می توان از آن برای پاک نمودن گیاهان آبزی استفاده نمود سفید کننده های خانگی یا به عبارت دیگر محلول وایتکس است . البته باید توجه نمود که مایع سفید کننده می تواند بافت های بیشتر گیاهان را تخریب نماید به همین علت باید از محلول بسیار رقیق آن و برای مدتی بسیار کوتاه استفاده گردد . در برخی منابع از محلول یک به چهل سفید کننده و آب نام برده شده که برای تهیه آن باید 25 میلی لیتر مایع سفید کننده را در یک لیتر آب حل نمود . پس از تولید این محلول می توان گیاه را برای مدت 2 دقیقه در آن غوطه ور نمود و سپس به سرعت با آب پاکیزه و روان شستشو داد . سپس باید دقت نمود که گیاه بوی وایتکس ندهد . اگر چنین بویی از گیاه به مشام رسید فرایند آبکشی باید دوباره تکرار گردد . همچنین می توان از محلول به نسبت یک قسمت سفید کننده به 19 قسمت آب استفاده نمود ولی باید احتیاط کرد که این محلول با ریشه – غده ها و یا ریزوم گیاه تماس پیدا نکند که البته کار دشواری است . یادآور می شود که چه بسا امکان دارد که در حین استفاده از این روش – خود گیاه نیز نابود گردد . بنابر این از این شیوه باید به عنوان آخرین راه حل و با دقت فراوان استفاده گردد .

8 – استفاده از سایر مواد

به غیر از مواد گفته شده در بالا – می توان از مواد دیگری نیز استفاده نمود . به عنوان نمونه گاهی می توان ازآب نمک برای شستتشو و زدودن موجودات ناخواسته گیاهان استفاده کرد . اما باید توجه نمود که بالا بودن غلظت آب نمک می تواند خود گیاه را نابود نماید . همچنین می توان برای ضد عفونی گیاهان آبزی از متیلن بلو هم استفاده نمود که البته باز هم ممکن است برای گیاه آسیب رسان باشد . نتیجه استفاده از مالاکایت گرین ( Malachite green ) یا سبز مالاشیت نیز برای ضد عفونی کردن گیاهان نامشخص است . همین نبود اطمینان در مورد استفاده از فرمالین – اتانول – دیپترکس – ترکیبات ید دار و آب تنباکو نیز وجود دارد . گفتنی است اینجانب از محلولی که در منازل برای ضد عفونی میوه ها و سبزیجات استفاده می گردد – با رعایت دوز مورد پیشنهاد شرکت برای ضد عفونی گیاه سراتوفایلوم ( چنگال آبی ) استفاده نمودم و اگرچه جانداران ناخواسته و حلزون های موجود بر روی گیاه نابود شدند اما خود گیاه نیز آسب جدی دید . شاید با رقیق کردن بیشتر این ماده اثرات مخرب آن از میان برود و شاید استفاده از آن برای گیاهان پهن برگ کم ضررتر باشد .

منبع : کتاب شناساییجمع آوری و پرورش گیاهان آکواریومی
تالیف : فرید امامی لنگرودی
مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز
گرداوری و تایپ : mahdi3000