مدیریت منابع انسانی چیست؟

تاریخچه
مدیریت منابع انسانی در حقیقت عنوانی است که طی دهه 1970 میلادی مطرح شده است اگر چه بسیاری از صاحب نظران هنوز هم، عناوین قبلی و قدیمی آن را عموماً به صورت مترادف مورد استفاده قرار می دهند اما بسیاری از آن ها معتقدند که مدیریت منابع انسانی مفهومی فراتر از مدیریت پرسنلی دارد و تمامی این عنوان ها را در بر می گیرد. مدیریت منابع انسانی امروزه تخصص ویژه ای از مدیریت به شمار می رود که بیش از این که به صورت تخصصی ویژه در آید، کم و بیش در گوشه و کنار دنیا کسانی در حمایت از کارکنان مطالبی را مطرح می ساختند. برای مثال در حدود سال 1800 میلادی یکی از کارخانه داران انگلیسی به نام « رابرت اون » برای اولین بار به بررسی نیاز های نیروی انسانی پرداخت و از بهبود شرایط محیط کار سخن گفت(ابطحی).
آون قریب به هفتاد سال از زندگی خود را صرف تامین سعادت طبقه کارگر در فرآیند سازمان های صنعتی نمود و در این راه از بذل سرمایه مادی و معنوی فروگذار نبود و به همین سبب نامش در تاریخچه دانش مدیریت به عنوان بنیان گذار مدیریت منابع انسانی جاودانه مانده است. او فلسفه قدیمی بهره بری از نیروی انسانی و بهره دهی به وی را مورد تجدید نظر قرار داد و انتظامی در مدیریت صنعتی ایجاد نمود(پرهیزکار).
حوزه مدیریت منابع انسانی که از اوایل دهه 1980 در متون مدیریت مطرح شد، اساساً با حوزه قدیمی مدیریت کارکنان و اداره امور کارکنان متفاوت است.

سیر تحول مدیریت منابع انسانی
مرحله اول) دوران پیش از انقلاب صنعتی
مرحله دوم) انقلاب صنعتی و پیدایش نظام کارخانه ای(یا انقلاب صنعتی اروپا در انگلستان از سال1760)
مرحله سوم) پیدایش شرکت های مدرن و سرمایه داری اداری
مرحله چهارم) مدیریت علمی، نهضت رفاه اجتماعی و روانشناسی صنعتی(در اواخر قرن هجدهم)
مرحله پنجم) جنگ جهانی اول و پیدایش حرفه ی مدیریت منابع انسانی
مرحله ششم) نهضت روابط انسانی(تلفیق عامل انسانی در مدیریت علمی)
مرحله هفتم) عصر طلایی روابط صنعتی و مدیریت کارکنان و کارکرد نگه داری
مرحله هشتم) پیدایش رشته مدیریت منابع انسانی معاصر(از اوایل دهه 1980)
مرحله نهم) دوران تمرکز استراتژیک در مدیریت منابع انسانی و حرکت به سمت کارکردهای شرکتی و نیز اهمیت یافتن دیدگاه های بین المللی و سیاسی(از اوایل دهه 1990 تاکنون) ( عباس پور).

تعاریف مدیریت منابع انسانی
همه ی جنبه های فعالیت یک سازمان از طریق رقابت، انگیزش و اثر بخشی عمومی افراد آن سازمان تعیین می شود. هسته ی مرکزی همه ی وظایف مدیریت، اداره منابع انسانی است؛ زیرا سایر فعالیت های یک سازمان به چگونگی اداره ی منابع آن بستگی دارد. لیکرت، مدیریت را توام با سه وظیفه می داند: عملکرد اقتصادی، اداره ی مدیران، اداره ی کارکنان. بدین ترتیب مدیران و کارکنان با یک دیگر نشان دهنده ی منابع انسانی یک سازمان می باشند(دعائی).
مدیریت منابع انسانی شناسایی، انتخاب، استخدام، تربیت و پرورش نیروی انسانی به منظور نیل به اهداف مختلف سازمان است و منظور از سازمان، تشکیلات بزرگ و یا کوچکی است که به قصد و نیت خاص و برای نیل به اهدافی مشخص به وجود آمده است و منظور از منابع انسانی یک سازمان تمام افرادی است که در سطح مختلف مشغول به کارند( سعادت).
مدیریت انسانی در واقع جنبه انسانی مدیریت است و مهم ترین عامل در ارتقای کیفیت و کمیت تولیدات و ارائه خدمات در سازمان به شمار می رود. مدیران منابع انسانی کسانی هستند که مسائل مربوط به نیروی انسانی یک سازمان را در تامین یا تحقق هدف های سازمان و کارکنان آن پیگیری و اجرا می کنند(ابطحی).
مدیریت منابع انسانی برنامه ریزی ، سازماندهی ، هدایت و رهبری و نظارت بر کلیه عملیات استخدامی و همچنین آموزش و بهسازی ، نگهداری ، ارزشیابی ، برقراری ارتباطات ، ایجاد انگیزه های کاری و به ویژه برنامه ریزی منابع انسانی را با همکاری و مشاوره سایر مدیران بر عهده دارد.
مديريت منابع انساني معطوف به سياست‌ها، اقدامات و سيستم‌هايي است كه رفتار، طرز فكر و عملكرد كاركنان را تحت تأثير قرار مي‌دهند.
مديريت منابع انساني عبارت است از رويكردي استراتژيك به جذب، توسعه، مديريت، ايجاد انگيزش و دست‌يابي به تعهد منابع كليدي سازمان؛ يعني افرادي كه در آن يا براي آن كار مي‌كنند.
مديريت منابع انساني يعني مديريت كاركنان سازمان.
مقصود از مديريت منابع انساني سياست‌ها و اقدامات مورد نياز براي اجراي بخشي از وظيفه مديريت است كه با جنبه‌هايي از فعاليت‌ كاركنان بستگي دارد، به ويژه براي كارمنديابي، آموزش دادن به كاركنان، ارزيابي عملكرد، دادن پاداش و ايجاد محيطي سالم و منصفانه براي كاركنان سازمان.
با وجود اهمیت آشکار مدیریت منابع انسانی همیشه ابهامات و سوء تعبیرهایی درباره ی ماهیت واقعی، نقش و وظیفه ی دقیق آن وجود داشته است. یکی از دلایل این امر، جدید بودن این وظیفه نسبت به سایر وظایف در سازمان است؛ و دومین دلیل این که انسان موجودی زنده است که قادر به تفکر، قضاوت و تصمیم گیری است و ماده ای بی جان نیس که به راحتی در دست دیگران شکل بگیرد. به همین جهت خواسته ها، اهداف و آمال نیروهای شاغل همیشه موافق یا هم سو با اهداف سازمان نیست(به همین دلیل دانشمندان علوم انسانی هرگز نتوانستند واکنش ها و رفتارهای انسان را طبق فرمول یا مدل خاصی، به طور دقیق پیش بینی کنند).