زیره سیاه Caraway,carwey

معرفي:زيره سياه، شاه زيره يا زيره كرماني


پراكنش عمومي:شمال و مركز اروپا، عراق، ايران، افغانستان، پاكستان و روسيه

پراكنش در ايران: كرمان، تهران، قزوين، سمنان، مازندران و همدان

مشخصات:گياهي 2 ساله با ريشهاي دوكي شكل و ساقهاي منشعب به ارتفاع حدود 60 سانتيمتر، دانه آن (ميوه ) كشيده، مخروطي و داراي رگه هاي طولي برجسته ميباشد . موسم جمع آوري آن هنگام رسيدن ميوه هايش است.

تركيبات شيميايي:

در تركيب زيره سياه مقدار قابل ملاحظهاي مواد پروتئيني موجود است و در حدود 5-4 درصد اسانس روغني فرار دارد كه در انواعمختلف آن با توجه به منطقه كشت، مقدار آن متفاوت است . اسانس زيره سياه از تقطير زيره له شده با بخار آب گرفته ميشود و تفاله زيره كه مواد پروتئيني دارد، براي خوراك دام هاي شيري خيلي ارزشمند است . در اسانس روغن آن حدود 65-45 درصد كارون(Carvene) و مقداري كارول (carvol) ديده ميشود. ضمنا بوي زيره به دليل وجود مادهاي به نام كومينولميباشد.

زيره و مصرف سنتي آن :

زيره سياه از گياهان قديمي است كه از ساليان دور در ملل مختلف مصرف دارويي داشته است . ديوسكورديس، حكيم و گياه شناس يوناني در قرن اول ميلادي، زيره سياه را به عنوان داروي تقويت كننده براي دختران جوان ضعيف و رنگ پريده تجويز ميكرده است. در نشريات طب سنتي درباره خواص و كاربرد زيره سياه در كشورهاي خاور دور چنين آمده است: تخم زيره سياه ضد نفخ است. در شبه جزيره مالايا زيره سياه يكي از 9 گياهي است كه آن را با گياهان ديگر مخلوط ميكنند و در يك جوشانده، در فواصل زماني و به تدريج به زنان تازه زايمان كرده ميدهند.

در اندونزي در شهر مالي، برگ هاي گياه را با سير مخلوط و كاملا له نموده و بر روي پوست ملتهب و مبتلا به اگزما استفاده ميكنند. در هندوستان، تخم زيره سياه را به عنوان ضد نفخ و تقويت كننده معده مصرف ميكنند و براي افزايش ترشح شير، استفاده از آن را به مادران توصيه ميكنند .

خواص زيره:

اكثرمنابع معتبر علمي، زيره سياه را براي درمان سوء هاضمه مفيد ميدانند. تحقيقات جديد نشان داده است كه دو ماده شيميايي موجود در اسانس زيره ( كارون و كارول )، كار عضلات صاف دستگاه گوارش را تسهيل ميكنند. همچنين برعضلات صاف رحم اثرات مفيدي دارند. همچنين جويدن دانه هاي زيره بعد از غذا، هضم را بهبود ميبخشد و بوي بد دهان را برطرف ميكند.

افزون بر اين، زيره داراي خواص ضد انگلي، ضد قارچي، ضد عفوني كننده وضد اسپاسم بوده، مقوي معده است و خاصيت ديورتيك (مدر) دارد.

هم اكنون از اسانس زيره سياه در عطرسازي، ساخت كرم ها و پمادهاي ضد انگل استفاده ميشود . همچنين به عنوان عطر و طعم دهنده به خمير دندان، پنير و داروهاي كودكان اضافه ميشود.
در حال حاضر تحقيقاتي در بعضي از كشور ها در مورد تاثير زيره سياه و اسانس آن در كاهش چربي هايخون، كنترل قند خون در افراد ديابتي، درمان سندرم روده تحريك پذير (IBS)، بهبود برونشيت و پيشگيري از سرطان كولون در دست اجرا است.

زيره سياه و كاهش وزن:

اكثر افرادي كه دچار اضافه وزن و يا چاقي ميباشند، چنانچه به عطاري مراجعه كرده باشند، حتما يكي از موادي كه به آنها پيشنهاد ميشود، عرق زيره است، اما آيا عرق زيره تاثيري در كاهش وزن دارد؟ آيا بدون داشتن رژيم غذايي و اصلاح شيوه زندگي و تنها با خوردن عرق زيره ميتوان به كاهش وزن پايدار دست يافت؟ آيا مصرف مداوم آن عوارض جانبي ندارد؟

در منابع علمي از دانه هاي زيره به عنوان ماده تحريك كننده اشتها ياد ميشود، اما تاثير عرق زيره بر كاهش وزن به طورعلمي ثابت نشده است. در تحقيقاتي كه تاثير عرق زيره را بر افزايش چربي هاي خون در موش ها بررسي كردند، يكي از يافته هاي جانبي، كاهش وزن موش ها بوده است. اخيرا محققين تاثير مخلوط 4 ماده گياهي شامل زيره را در كاهش وزن در انسان مورد بررسي قرار دادند. در پايان اين مطالعه، مصرف 4 نوع گياه در افراد شركت كننده موجب كاهش وزن شد.
با توجه به مطالب بالا بايد متذكر شد كه براي اثبات اثر مفيد زيره در كاهش وزن نياز به مطالعات باليني و كنترل شده بر روي انسان ميباشد تا با اطمينان، مصرف آن به افراد، با توجه به وضعيت سلامتي آنها توصيه شود.
از نظر متخصصين تغذيه همواره بهترين راه براي كاهش وزن پايدار، استفاده از رژيم غذايي علمي، متناسب ومتعادل تحت نظرمتخصص به همراه افزايش فعاليت بدني و اصلاح رفتارهاي غذايي است. استفاده از عرق زيره به تنهايي ضامن كاهش وزن پايدار نيست. اما با توجه به خواص دانه هاي زيره كه در بالا به آنها اشاره شد، توصيه ميشود در طبخ غذاها، از اين دانه هاي مفيد بيشتر استفاده شود.


توجه:

1.مصرف عرق زيره در بعضي افراد موجب اسهال و در برخي ديگر باعث يبوست ميشود.
2. بيماران كليوي، كبدي و تنفسي و همچنين مادران باردار قبل از استفاده از عرق زيره، لازم است با پزشك خود مشورت كنند.
3.خود سرانه عرق زيره را به كودكان ندهيد.

منبع :پرشین وی