آشنایی با هرس

[Hamzeh]

هرس و تربیت درخت یکی ازنگرانیهای مهم باغداران است و انجام صحیح آن میتواند ضامن موفقیت باغدار گردد .

چرا هرس؟

واژه هاي Pruning ( هرس) و Training ( تربيت) در واقع اهداف يكساني را دنبال مي كنند اما امروزهباغباني نوين سعي در سوق دادن درختان ميوه به سمت fruiting habit( عادت ميوه دهي) با استفاده از تربيت صحيح آنان دارد. شايانذكر است كه Training فرم وشكلي است كه هرس در آن اجرا مي گردد و هيچگاه تربيت و هرس جدا از هم نبوده اند. درواقع مي توان گفت كه هر تربيتي به هرس محتاج است اما هر هرسي لزوما تربيت نيست.


اهداف هرس

1- حذف شاخه هايناخواسته و نابه جا و آلوده

2- توزيع و پراكنش مناسب شاخه ها در كليه جهات به گونه اي كه همة شاخه ها به طوريكنواخت از نور خورشيد و هواي تازه بهره مند گردند.

3- ايجاد تعادل بين Aerial Part( اندامهوايي) و Ground Part( اندام زميني)

4- حذف Water sprouts(نركها) و پاجوش ها و Suckers ( ريشه جوش ها) و Epicromicshoots ( تنه جوش ها) وساير شاخه هاي ناخواسته

5- تنك كردن گل ها و ميوه ها و متعادل كردن بار درخت به گونه اي كه درخت دچار Alternate bearing(سال آوري) نگردد.

6- فرم دادن درخت

7- شكل سازي زينتي

هرس و ارتفاع درخت

در تفكر باغداري قديمي و سنتي، باغدار خوب كسي است كه صاحب درختان تنومند و بزرگباشد اما امروزه استفاده از مكانيزاسيون در باغباني باعث گرديده درختان كوتاه اماپر بار جاي خود را در دل باغداران باز نمايد.

امروزه ديگر، گردو كاران ضرب المثل معروف ديگران كاشتند ما بخوريم ما مي كاريم تا ... را فراموش كرده و به جاي آن گردوهايي مي كارند كه یک چهارم گردوهاي ايراني ارتفاع داشته و5 ساله به باردهي مي رسند.
درختان پا كوتاه مقاومت خوبي در برابر فشار باد از خود نشان مي دهند و كار با آنهابسيار ساده و كم هزينه تر از درختان بلند قد است. ناگفته نماند علاوه بر آن ضربالمثل ايراني ، ضرب المثل معروف انگليسي (Long is beautiful) نيز درباغباني رنگ بافته است!



Pruning time ( زمان هرس)

با توجه به زمان هرس دو نوع هرس عمده وجود دارد.

1- winter pruning( هرس زمستانه)

2- Green pruning our summer pruning( هرس سبز يا تابستانه)

چنانچه هرس منجر به قطع تعداد زيادي از شاخه ها و خصوصاً جوان كردن درختان پيرگردد به آن Hard pruning(هرس سنگين) و در صورتي كه فقط به سرزني و حذف چند شاخه محدود منتهي گردد به آن Light pruning ( هرس سبك) گفته مي شود.


هرس سبز و اسپورها ( سيخك ها):
تشكيلشاخه هاي بارده رابطة مستقيمي با ذخيرة مواد غذايي در درخت دارد.

تنك كردن شاخه ها در اوايل فصل رشد در تشكيل اسپورها اثر مطلوب دارد. رسيدن نورخورشيد به قاعدة شاخه ها و كمتر شدن برگهاي عامل مصرف، سبب بالا رفتن مواد قندي درشاخه گرديده و باعث تحريك توليد جوانه گل مي شود.

سربرداري درختاني مانند انگور باعث توليد شاخه هاي بيشتر فرعيو بارده مي گردد حذف جوانه انتهايي انگور قبل از باز شدن گلها باعث كاهش ريزش گلهامي گردد.

در درختاني با فرم رويشي محدود مانند كوردون، بادبزني و اسپاليه، قطع شاخه ها و تقليل آنها به 6 برگ در اوايل فصلرشد و كاهش مجدد آنها تا 3 برگ در اواخر فصل، باعث تشكيل ميوه هاي زيادتري در آنهامي شود.

Black pruningهرس سياه يا زمستانه:

زمان هرس سياه پس ازريزش برگها در پاييز شروع شده و در اواخر زمستان با شروع جريان يافتن شيره گياهيخاتمه مي يابد. البته در برخي درختان مانند انگور اين تعريف قدري دچار تغيير ميگردد. زيرا ، در انگور با شروع پاييز، جريان شيره گياهي متوقف نمي گردد. و اين مسئلهممكن است تا 6 هفته ادامه پيدا كند. و بنابراين اگر در اين مدت هرس انجام شود باعث وقوع پديده Grope guttution(گریه مو) ميگردد.

هرچه هرس در پاييز و زمستان زودتر انجام شود، جوانه ها در بهار، زودتر شروع به بازشدن مي كنند كه مي تواند خطر آسيب ديدگي در برابر سرماي ديررس بهاره را افزايش دهد.

همچنين هرس زود هنگام در مناطق سردسير باعث مي گردد به علت حذف سپر دفاعي درخت،شاخه هاي داخلي دچار يخ زدگي گردند كه توصيه مي شود در اين مناطق، پس از رفع خطرسرماي زمستانه اقدام به هرس نمود.

هرس زمستانه نيازمند داشتن تجربه كافي و دانستن ريزه كاري هاي فراوان است به اينترتيب اگر از شما سوال شود كه زمان دقيق انجام هرس زمستانه چه موقع است شما بايدپاسخ دهيد: چه درختي؟ با چه سني؟ در كجا؟ با چه منظوري ؟ و... !


ادامه دارد ....

[Hamzeh]

هرس و شاخه هاي بارده

ميوه يا بار درخت برحسب Fruiting habit ( عادت ميوه دهي) در گونه هاي مختلف درختان متفاوت و در شاخه هاي كوچكي بنام اسپور تشكيل مي شود.
هرس در گام اول با كم كردن حجم شاخه ها به نظر باعث ضرر مي گردد اما در آينده نزديك تبديل به سود مي گردد.

در درختان سردسيري مانند سيب و گلابي و حتي درختان گرمسيري مانند مركبات انجام هرس شديد روي درختان مسن و كم بار، ابتدا به علت توليد شاخه هاي نرك باعث كاهش باردهي شده ولي در سالهاي بعد اين شاخه هاي جوان باعث افزايش باردهي مي گردند. البته بايد دانست كه براي جوان سازي، هرس شديد بايد با برنامه ريزي دقيق تغذيه اي و آبياري توأم باشد.

در درختاني مانند سيب كه ميوه هاي خود را روي سيخك ها توليد مي كنند بعد از چند پربار سال بايد اقدام به هرس اين سيخك هاي مسن نمود تا اسپورهاي جوان و پربار جانشين آنان گردند.


هرس و باروري:

مي گويند بهتر است قبل از هرس بايد صاحب باغ را از باغ بيرون كنيد! زيرا باغدار مايل است كه درختان جوان، زودتر از زمان استاندارد خود بارآوري كند و اين توقع بي جا و عجولانه با هرس علمي formative pruning (هرس فرم)، در تضاد است.

در اكثر درختان ميوه سردسيري نبايد قبل از 3 تا 5 سالگي توقع توليد اقتصادي داشت
به طور كلي باغداربايد در اين مورد به 2 نكته اساسي توجه نمايد.

1-ايجاد چهارچوبي محكم در هرس فرم به گونه اي كه درخت بتواند بار سنگين ميوه را تحمل نماید .

2-تجهيز و نگهداري چهار چوب درخت در حد ميزان معيني ميوه و با كيفيت قابل قبول باتوجه به فضا و
فاصله بين دو درخت.


هرس و سال آوري Alternate Bearing


مالكان باغهاي گردو، خرما، فندق، پسته و سيب رقم گلدن با واژة سال آوري به خوبي آشنا هستند. به دلايل زير مي توانا دعا نمود كه سال آوري موضوعي توارثي نيست

زيرا :

1- اگر درختي در سال ON بر اثر سرماي بهاره ميوه خود را از دست دهد در صورت توارثي بودن سال آوري مي بايست سال بعدميوه نداشته باشد اما مشاهده مي شود كه برعكس با بالا رفتن نسبت C/N درخت بار فراواني مي آورد

2- اگر درخت در معرض تنشهاي محيطي از جمله Droughtstress، salt
stressو Disease stress( حملةآفات و امراض) قرار گيرد، طبق اصل كلي بقاء، شروع به گلدهي و رسيدن پيش از موعد ميكند. سال بعد به علت كاهش نسبت C/N و ضعف مفرط درخت، باردهي آن مختل مي گردد

هرس و روشهاي مختلف آن:

هرس با هر فرم و شكلي كه باشد با كلمه قطع و برش مترداف است. اين برش يا منتهي به حذف جوانةانتهايي ( Terminal bud) مي گردد. كه در باغباني به كوتاه كردن سرشاخه ها ( Heading back) معروف است، يا اينكه كل شاخه قطع مي گردد كه به آن تنك كردن شاخه ها (Thining out) مي گويند.

انتخاب Terminal bud يا Thining out مستلزم شناخت Fruiting habit( عادت ميوه دهي) است. مثلاً در درختاني مثل هلو كه ميوه ها روي شاخه هاي يكساله بلند تشكيل مي شود، Terminalbud باعث فعال شدن جوانه هاي جانبي و توليد شاخه هاي جوان بار دهنده مي گردد اما همين روش روي درخت سيب كه ميوه هاي خود را روي اسپورها تشكيل مي دهد باعث ايجاد شاخه هاي پر رشد ولي بي بار و نهايتاً لطمه به باردهي درخت مي گردد.
ادامه دارد ....

[Hamzeh]

تنك كردن يا كوتاه كردن؟ كدام؟

حقيقت اين است كه نمي توان يك جواب قطعي به اين سوال داد زيرا اين باغبان كاركشته است كه بايد با توجه به شرايط درخت تصميم گيري كند اما به طور كلي مي توان گفت كه :

كوتاه كردن در اوايل رشد درخت و براي فرم دهي به كار مي رود و زماني كه درخت شكل گرفت آنگاه تنك كردن معنا پيدا مي كند تا بتوان بوسيلة آن ميزان نور ورودي به درخت را افزود و تعادل درخت در تمام جهات را حفظ نمود.

نكته: هرس فقط در حوزه محل برش، آثار خود را ظاهر مي كند و اثري در تغيير كيفيت نمو يا باردهي شاخه هاي همان درخت در قسمت هاي هرس نشده ندارد.

هرس و جوانه انتهايي

پديده فتوتروپيسم يا نور گرايي مثبت باعث حركت جوانه به سمت بالا مي گردد. براي بالا رفتنهر چه بيشتر و سريعتر ساقه و تنة اصلي كه در بعضي مواقع در درختان Red wood تا 100 متر هم مي رسد، بايد پديده اي آن را تسهيل كند كه همان Apical dominance يا چيرگي انتهايي است كه با فرستادن هورمونهاي بازدارندة رشد ياInhiblitor hormonesبه جوانه هاي پائين تر از خود , آنها را از حركت مي اندازد تا خود يكه تاز ميدان باشد.
در باغباني با حذف جوانه انتهايي، جوانه هاي جانبي را به رشد وا مي دارند.
بهره برداري از اين پديده در هرس درختان ميوه و گلكاري و... به صورت Pinching يا پنسمان است كه در اين روش جوانه انتهايي را با ناخن برداشته يا له مي كنند.

هرس و شاخه هاي اصلي

استخوان بندي درخت كه در سالهاي اول تا سوم و چهارم شكل مي گيرد، چهارچوب يا تنة اصلي است و شاخه هاي درجة يك منشعب از آنها هستند.
اين شاخه ها در درختان سردسيري مثل سيب حداكثر 8 عدد است و گرنه مانع نفوذ نور به داخل تاج مي گردد.

براي ايجاد بهترين زاويه و بيشترين نور دريافتي، اصولاً از 3 نوع هرس فرم استفاده مي شود:

1- فرم نگهداري شاخة پيش آهنگ مركزي (Central leader) يا دوکي و فرم با محور متغير (Modifield leader) يا شلجمي

2- فرم جامي ( Open center) كه وسط درخت كاملاً باز است

3- فرم پهن دار بستي (Trellis) كه انواع مختلفي دارد از جمله: Single cordon، fork(چنگالي) ، Espalier و پنجه اي (Palmette)

و در پایان

اگر مي خواهيد توليد اقتصادي و مطمئن داشته باشيد بايد در رابطه با هرس به اين سوالات پاسخ دهيد:

1- مكانيسم توليد ميوه در درختان مورد نظر چگونه است؟
2- چه عضوهايي و در چه سني ابزار توليد ميوه هستند؟
3- بهترين ميزان توليد ميوه كه بتواند ضمن كنترل كيفيت از سال آوري جلوگيري كند چقدر است؟
4- تغيير اين ميزان محصول تابع چه عواملي است؟
5- كدام روش را و در چه زماني بايد به كار گرفت تا اين محصول به حداكثر خود برسد؟ و در ضمن باروري مطلوب درخت نيز سالها دوام داشته باشد.